در این نوشته می خوانید:
کوچک شدن کلیه که در علم پزشکی به آن آتروفی کلیه گفته میشود، به وضعیتی گویند که کیله‌ها همانند قبل عملکرد خوبی نداشته و نسبت به قبل کوچک‌تر شده باشند. ممکن است در بعضی از مواقع شما به آتروفی کیله دچار شده باشید و آن را با هیپوپلازی کلیه اشتباه بگیرید؛ چراکه اندازه کلیه‌های برخی از افراد از بدو تولد با یکدیگر تفاوت داشته که آن افراد به هیپوپلازی کیله مبتلا هستند؛ اما آتروفی کلیه ممکن است در طول زندگی روزمره برای افراد اتفاق افتد. کوچک شدن کلیه‌ها به عوامل مختلفی مانند از بین نرفتن سنگ کلیه، باریک شدن شریان تامین‌کننده خون کلیه، عفونتهای طولانی مدت کلیه و… بستگی دارد. در این مقاله به این پرسش پاسخ خواهیم داد که آتروفی بافت کلیه چیست، اگر کلیه کوچک شود چه میشود و چه علائم و نشانه هایی دارد؛ آیا کوچک شدن کلیه خطرناک است؟ اگر یک کلیه کوچک شود چه میشود و به زبان خودمانی اینکه “کلیه کوچیک بشه یعنی چی”. پس با ما همراه باشید.
چه عواملی در کوچک شدن کلیه نقش دارند؟
کوچک شدن کلیه یا کلیه آتروفیک یا (Atrophic kidney) ممکن است برای تمامی افراد در هر سنی رخ دهد؛ به همین دلیل بهتر است با عواملی که در به وجود آمدن این عارضه نقش دارند آشنا باشید تا بتوانید از این بیماری پیشگیری نمایید. از جمله عواملی که در کوچک شدن کلیه نقش دارند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
چه عواملی در کوچک شدن کلیه نقش دارند؟
- بیمار‌های ژنتیکی در افراد
برخی از زنان در سه یا چهار ماهه اول دوران بارداری خود دچار سقط جنین می‌شوند و این ممکن است به‌دلیل نارسایی کلیه‌ها و کوچک شدن کلیه جنین باشد. همچنین ممکن است برخی از افراد در بزرگسالی به این بیماری مبتلا شوند و در صورت عدم اقدام به موقع برای درمان کلیه کوچک شده، کلیه‌های آنها به‌طور کامل از بین خواهند رفت. یکی دیگر از موارد افراد‌ی هستند که در بدو تولد و به‌طور ژنتیکی کلیه سنگ‌ساز دارند که این موضوع سبب می‌گردد تا بافت کلیه‌ها از بین رفته و منجر به مرگ افراد شود.
- فشار خون
افراد با فشار خون بالا، ممکن است در گذر زمان با مشکل کلیه نیز روبه‌رو شوند؛ چراکه فشار خون و کلیه تاثیر بسیاری بر عملکرد یکدیگر دارند (ارتباط بین بیماری قلبی و کلیوی). اگر مشکل فشار خون نداشته و تنها از مشکل کلیه رنج می‌برید، گاهاً بیماری کلیوی می‌تواند منجر به عارضه فشار خون گردد. دلایل مختلف دیگری مانند عفونتهای طولانی مدت کلیه و وجود تورمو‌های بزرگ در کلیه نیز می‌توانند علاوهبر کوچک شدن کلیه به فشار خون نیز منجر شوند.
- مسدود شدن رگ‌های موجود در کلیه
همه اعضای بدن دارای شاهرگی هستند که در صورت مسدود شدن آنها، خطرات بسیاری بدن افراد را تهدید خواهند کرد. کلیه نیز از این قاعده مستثنی نبوده و در هنگام مسدود شدن این شاهرگ، خون کافی به کلیه نخواهد رسید. هنگامی که خون با جریان کمی وارد کلیه شود دیواره رگ‌های آن سخت و سفت می‌شوند و تنها به این دلیل است که آنها با لخته‌های خون و چربی فراوان پر شده‌اند.
- سنگ کلیه دفع نشده
کلیه‌های برخی از افراد ممکن است سنگ‌ساز باشند و همواره از درد کلیه رنج ببرند؛ در برخی از مواقع ممکن است سنگ کلیه به‌طور کامل از بین نرود و این باعث کوچک شدن کلیه‌ها یا همان بیماری اتروفی کلیه شود.
- مسدود شدن مجرای ادرار
هنگامی که مجرای ادرار مسدود گردد، ادرار به‌طور طبیعی جریان نداشته و به همین دلیل فشار بسیاری به کلیه‌ها وارد خواهد شد و ممکن است افراد به کوچک شدن کلیه‌ها دچار شوند.
علائم بیماری آتروفی کلیه
علائم کوچک شدن کلیه در افراد مختلف تا حدی متفاوت است؛ به این معنا که همه افراد علائم یکسانی را تجربه نمی‌کنند. در برخی از مواقع افراد‌ی که به بیماری اتروفی مبتلا می‌شوند ممکن است هیچ‌گونه علائم خاصی را احساس نکرده باشند؛ چراکه این بیماری ممکن است به مرور زمان و به‌صورت تدریجی در بدن افراد به وجود آمده باشد. از جمله این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. درد در ناحیه شکم و کمر
۲. مشاهده کردن خون در ادرار
۳. کم شدن اشتها
۴. خارش پوست
۵. تورم دست و پا
۶. داشتن تکرر ادرار
۷. احساس خستگی زیاد
۸. داشتن درد در هنگام ادرار کردن
۹. تیره شدن پوست
۱۰. استفراغ و حالت تهوع
۱۱. آنورکسیا
۱۲. سرگیجه
۱۳. سوء تغذیه
جلوگیری از کوچک شدن کلیه
اگر کلیه کوچک شود چه میشود، منظور از آتروفیک کلیه چیست و چگونه از این مشکل جلوگیری کنیم؟ امروزه افراد به‌دنبال راه و روشی هستند که بتوانند از بیماری آتروفی کلیه یا کلیه آتروفیک پیشگیری نمایند. در واقع برای عدم ابتلا به این بیماری هیچ‌گونه راه تضمینی و مطمئنی وجود ندارد؛ اما می‌توانید با مدیریت و جلوگیری از ابتلا بیماری‌هایی مانند قند خون بالا و فشار خون، به عملکرد بهتر کلیه‌های خود کمک کنید تا به آتروفی کلیه دچار نشوید. در این میان برخی از مواد بر کلیه‌ها تاثیر بسیاری خواهد داشت که به شرح زیر هستند:
۱. افراد‌ی که از غذا‌هایی با سدیم فراوان و قند بالا استفاده می‌کنند، ممکن است به سرعت به بیماری آتروفی کلیه دچار شوند.
۲. استفاده از غذا‌هایی با فرآوری‌های زیاد، کلسترول خون خود را افزایش می‌دهد و همین امر سبب می‌گردد کلیه‌ها نیز تحت تاثیر قرار گرفته و با مشکلاتی مواجه شوند.
- بهتر است از مواد حاوی پروتئین بسیار، کمتر استفاده نمایید؛ چراکه کلیه‌ها باید بتوانند تا برای دفع کامل مواد زائد، سخت کار کنند. به همین دلیل اگر از مواد پروتئینی استفاده نمایید، کلیه‌ها نمی‌توانند عملکرد اولیه خود را برای از بین بردن مواد زائد ادامه دهند.
- مصرف غذا‌هایی با فسفر زیاد را به حداقل برسانید؛ چراکه یکی از عوامل مهمی که باعث به وجود آمدن بیماری آتروفی کلیه میشود، تجمع فسفر در خون است.
بیماری آتروفی کلیه از چه طریقی قابل تشخیص است؟
راه‌های بسیاری برای تشخیص بیماری آتروفی کلیه وجود دارند که پزشکان متخصص اورولوژی با استفاده از آنهامی‌توانند به‌راحتی این بیماری را تشخیص دهند و بیماران را از راه‌های درمان کلیه کوچک شده آگاه سازند. برخی از این روش‌های که پزشکان متخصص برای تشخیص کوچک شدن کلیه مورد استفاده قرار می‌دهند به شرح زیر هستند:
- انجام آزمایشات ادرار‌ی برای پروتئین آلبومین
آلبومین یک نوع پروتئین مهم در خون بوده که در هنگام سالم بودن کلیه‌ها به ادرار وارد نمی‌شود. اگر در آزمایش خون شما مشخص شود که از آلبومین فراوانی برخوردار هستید، به این معناست که کلیه‌های شما در حالت خوبی قرار ندارند و ممکن است با مشکلات دیگری مواجه شوند. به همین دلیل پزشکان متخصص با انجام آزمایشات دیگر مانند تست دیپ استیک از میزان آلبومین خون افراد آگاه خواهند شد.
- انجام سونوگرافی
سونوگرافی‌های متفاوتی وجود دارند که در هنگام مراجعه به پزشک باتوجه به بیماری شما انجام می‌گیرند. در واقع سونوگرافی کلیه به این معناست که با استفاده از امواج صوتی و تصویر‌ی از کلیه‌ها، مثانه و اطراف آنها اطلاعات لازم را در زمینه کوچک شدن کلیه به دست می‌آورند. در هنگام انجام دادن سونوگرافی باید برخی از موارد مانند عدم استفاده از چربی قبل از آن و نوشیدن آب به مقدار زیاد را برای تشخیص بهتر بیماری رعایت کنید.
- انجام سی‌تی‌اسکن یا توموگرافی کامپیوتری
اگر با انجام آزمایشات و سونوگرافی بیماری شما به‌طور کامل تشخیص داده نشود، پزشکان از روش دیگری به نام سی‌تی‌اسکن استفاده می‌کنند. این دستگاه با اشعه ایکس از کلیه و مثانه شما تصویر دقیق‌تری را ارائه می‌دهد تا پزشکان بتوانند داروهایی مربوط به بیماری کلیه آتروفیک را تحویز نمایند. این دستگاه علاوهبر تشخیص کوچک شدن کلیه‌ها، می‌تواند بیمار‌ی‌های مختلف دیگری مانند سرطان، سنگ کلیه، مشکلات ساختار‌ی، سنگ مثانه و… را نیز تشخیص دهد.
درمان کلیه کوچک شده
یکی از دغدغه های افراد مبتلا به مشکل آتروفی کلیه آن است که آیا کلیه کوچک شده قابل درمان است و علت کوچک شدن کلیه چقدر در روند درمان موثر است؟ درمان کلیه کوچک شده یا آتروفی کلیه بستگی به علت اصلی آن دارد. اگر کوچک شدن کلیه به دلیل یک بیماری زمینه‌ای مانند دیابت یا فشار خون بالا باشد، مدیریت این بیماری‌ها می‌تواند به جلوگیری از پیشرفت بیشتر آسیب کمک کند. درمان‌های پزشکی ممکن است شامل داروهایی برای کنترل فشار خون یا قند خون، مصرف مکمل‌های غذایی مناسب، و تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی باشد. همچنین، مصرف مایعات به میزان کافی و اجتناب از مواد مخدر و الکل می‌تواند نقش مؤثری در کاهش بار اضافی بر کلیه‌ها داشته باشد.
در موارد شدیدتر که کلیه به طور کامل عملکرد خود را از دست داده است، گزینه‌های درمانی پیشرفته‌تری مانند دیالیز یا پیوند کلیه مورد نیاز است. دیالیز یک فرایند پزشکی است که با استفاده از دستگاه‌های خاص، مواد زائد و اضافی از خون حذف میشود. پیوند کلیه نیز به بیمارانی که نیازمند جایگزینی کامل کلیه هستند، پیشنهاد میشود. در این روش، کلیه سالم از یک اهداکننده به بدن بیمار پیوند زده میشود. انتخاب روش مناسب درمان بستگی به وضعیت کلی بیمار و مشاوره با متخصصان پزشکی دارد.