در این نوشته می خوانید:
کلیه‌ها اندام‌هایی لوبیا شکل و به اندازه مشت بسته هر کدام از ما هستند که در دو طرف ستون فقرات و پشت روده‌ها قرار گرفته‌اند. این عضو در بدن وظیفه خارج کردن سموم و مواد زائد خون را برعهده دارد. کلیه‌ها مانند هر اندام دیگری مستعد سرطانی شدن خواهند بود، به نحوی که رشد سلول‌های سرطانی در این عضو به صورت پنهان آغاز می‌گردد و به سرعت گسترش می‌یابد. تومورهای سرطانی کلیه یکی از موذی‌ترین سلول‌هایی به حساب می‌آیند که بدون نشانه به دیگر اندام‌ها نفوذ می‌کنند و گسترش می‌یابند. رشد و انتشار این سلول‌ها هیچ علامت و نشانهای نداشته و در چکاپ‌های معمولی به صورت اتفاقی در تصاویر سی تی اسکن یا سونوگرافی دیده می‌شوند. سرطان کلیه که این روزها از شایع‌ترین بیماری‌ها به شمار می‌رود، در مردان بیشتر از زنان به چشم می‌خورد.
سرطان کلیه چیست؟
به طور کلی رشد بی‌رویه و غیرطبیعی هر سلولی در اندام‌های مختلف سبب ایجاد توده‌هایی به نام سرطان می‌شوند. در کلیه‌ها نیز رشد غیرطبیعی سلول‌ها منجر به ایجاد توده‌های سرطانی می‌گردد. در مراحل اولیه، توده به وجود آمده در کلیه بسیار کوچک است؛ اما عدم توجه به این توده ایجاد شده سبب گسترش سلول‌های سرطانی و متاستاز آن به دیگر اندام‌ها می‌شود. سرطان سلول‌های کلیوی با توجه به ویژگی سلول‌ها که در زیر میکروسکوپ مشخص می‌گردد، به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌شود. اغلب سرطان‌های سلول‌های کلیه از نوع سلول‌های ساده هستند که به نام‌های «آدنوکارسینومای کلیوی» یا «کارسینومای سلول کلیوی» یا «هایپر نفروما» شناخته می‌شوند. دانستن انواع مختلف این بیماری کمک فراوانی به نحوه درمان و پاسخ به سؤالات بیماران خواهد کرد.
سرطان سلول های کلیوی
سرطان سلول های کلیوی
منشأ این نوع سرطان، یک سلول سرطانی لوله کلیوی به شمار می‌رود. رشد سلول‌های سرطانی در این نوع بیماری سبب تشکیل توده‌ای درون کلیه بیمار می‌گردد و همزمان با رشد تومور، علائم بیماری بروز می‌یابند. کلیه درگیر تومور بزرگ می‌شود و تمام دیواره‌های آن توسط تومور پوشانده خواهند شد و به مرور به بافت‌ها و اندام‌های کناری گسترش می‌یابند. حتی ممکن است به ستون فقرات، عروق بزرگ خونی، کبد و دیگر اندام‌های کناری کلیه نفوذ نمایند. همچنین ممکن است برخی از سلول‌های سرطانی وارد مجرای لنفاوی یا جریان خون شوند و پس از درگیر کرن غدد لنفاوی به سایر قسمت‌های بدن متاستاز دهند.
این نوع سرطان کلیه که به «کارسینومای سلول کلیه» (RCC) نیز معروف است از شایع‌ترین نوع این بیماری به شمار می‌رود و 85 درصد مجموع سرطان‌های کلیوی را شامل می‌شود. رشد تومور در این نوع بیماری گاهی در یک کلیه و گاهی در هر دو کلیه اتفاق می‌افتد و معمولاً مردان 50 تا 70 ساله را درگیر می‌نماید.
کارسینو سلول های شفاف کلیه
کارسینو سلول های شفاف کلیه
از هر 10 مورد ابتلا به RCC، 7 مورد آن به کارسینوم سلول‌های شفاف کلیه دچار می‌شوند. ظاهر این سلول‌های سرطانی در زیر میکروسکوپ و در آزمایشگاه شفاف و رنگ پریده به نظر می‌رسند. به همین علت به این بیماری کارسینو سلول‌های شفاف کلیه می‌گویند.
کارسینو سلول های غیرشفاف کلیه
این نوع از بیماری RCC بسیار نادر است و معمولاً زیر میکروسکوپ به صورت واضح مشخص نیست. کارسینو سلول‌های غیرشفاف در دو نوع «RCC پاپیلاری» و«RCC کروموفوب» مشاهده می‌شود.
سرطان سلول انتقالی
این نوع از سرطان کلیه، معمولاً 6 تا 7 درصد سرطان‌های کلیه را شامل می‌شود و در ناحیه‌ای آغاز می‌گردد که به قسمت اصلی کلیه اتصال می‌یابد.
سرطان سارکوم کلیه
سرطان سارکوم کلیه
این نوع سرطان که تنها 1 درصد از موارد سرطان کلیه را به خود اختصاص داده است، از بافت‌های هم‌بند کلیه آغاز می‌شود. در صورت عدم توجه و درمان این سرطان به بافت‌ها و استخوان‌های مجاور گسترش می‌یابد. این نوع سرطان اغلب در کودکان به چشم می‌خورد.
تومور ویلمز
این نوع از سرطان کلیه به عنوان شایع‌ترین سرطان این عضو از بدن در کودکان مشاهده شده است. در حدود 5 درصد از کودکان مبتلا به سرطان کلیه، به نوع تومور ویلمز دچار هستند. تومور ویلمز از یک سلول RCC غیرشفاف آغاز می‌شود.
انواع دیگر سرطان کلیه
تعدادی از انواع نادر این بیماری که از سایر سلول‌های موجود در کلیه نشأت می‌گیرند عبارتند از:
- کارسینوم مدولاری
- RCC مرتبط با نوروبلاستوم
- RCC کیستیک چند موضعی
- RCC کانال جمع‌آوری
- کارسینوم توبولار موسینوس و سلول دوکی
عوامل ایجاد کننده سرطان کلیه
عوامل ایجاد کننده سرطان کلیه
دانشمندان و پزشکان تاکنون به دلیلی برای سرطانی شدن یک سلول دست نیافته‌اند؛ اما برطبق یافته‌های علمی یک تومور سرطانی ابتدا از سلولی آغاز می‌شود که دچار جهش ژنتیکی در DNA خود شده است. در واقع برخی از محرک‌ها با صدمه به سلول سبب غیرطبیعی شدن آن می‌گردند. در نتیجه سلول بدون کنترل و نامحدود تکثیر می‌یابد. طبق آمار سالانه ارائه شده در انگلستان در حدود 8700 مورد، ابتلا به سرطان کلیه گزارش شده که در اغلب آن‌ها، بدون وجود هیچ دلیلی بیماری بروز یافته است. به طور کلی احتمال ابتلا به سرطان کلیه تحت برخی عوامل افزایش می‌یابد که عبارتند از:
- سن و جنسیت: این بیماری اغلب در سنین بالای 60 سال و بیشتر در مردان مشاهده شده است.
- استعمال دخانیات: زمانی که برخی از مواد شیمیایی موجود در تنباکو وارد بدن می‌شوند، از طریق ادرار دفع خواهند شد. این مواد در ادرار می‌توانند به سلول‌های لوله کلیوی آسیب برسانند و آن‌ها را سرطانی کنند. حدود یک سوم از سرطان‌های کلیه به دلیل مصرف دخانیات بروز یافته‌اند.
- مواد شیمیایی سرطان‌زا: مواد شیمیایی در اغلب وسایلی که ما با آن‌ها سروکار داریم و حتی در هوایی که تنفس می‌کنیم، یافت می‌شوند. وجود این مواد در محیط و تنفس آن‌ها، سبب تجمع در ریه‌ها شده و توسط اکسیژن وارد گردش خون می‌شوند و در نهایت سبب بروز سرطان می‌گردند. از جمله این مواد شیمیایی می‌توان به «آزبست»، «کادمیوم» و برخی از «حلال‌های آلی» اشاره کرد.
- اضافه وزن: چاقی عامل بسیاری از بیماری‌ها محسوب می‌شود. در حدود یک چهارم بیماران مبتلا به سرطان کلیه دچار چاقی و اضافه وزن بوده‌اند.
- فشار خون بالا: فشار خون بالا سبب آسیب به کلیه‌ها و بالا رفتن خطر ابتلا به سرطان می‌شود.
- دیالیز کلیوی: در افرادی که به صورت طولاتی مدت تحت دیالیز قرار می‌گیرند، خطر ابتلا به سرطان افزایش می‌یابد.
- ژنتیک: یک نقص ژنتیکی یا برخی اختلالات ژنتیکی سبب بالا رفتن خطر ابتلا به سرطان کلیه می‌شود. «سندروم فون هیپل لیندو»، «سندرم بریت»، «اسکلروز تکمه‌ای» و… از عوامل ژنتیکی ابتلا به سرطان کلیه هستند.
سرطان کلیه با چه علائمی همراه است؟
سرطان کلیه با چه علائمی همراه است؟
سرطان کلیه در مراحل اولیه خاموش بوده و هیچ‌گونه علائمی نخواهد داشت، فقط ممکن است بیمار در پهلوهای خود درد خفیفی را احساس نماید (درد کلیه). معمولاً بیمار به صورت اتفاقی در حین انجام سونوگرافی شکمی متوجه وجود سرطان کلیه می‌شود. در صورت پیشرفت بیماری، علائم آن به مرور بروز می‌یابند. علائم سرطان کلیه در ادامه به صورت مفصل شرح داده خواهند شد.
وجود خون در ادرار
خون در ادرار دلیل قطعی سرطان کلیه نیست؛ اما می‌تواند برای هشدار بیماری نشانه و زنگ خطری باشد. عفونت دستگاه ادراری یکی از دلایل مشاهده خون در ادرار به شمار می‌آید. به هر حال اگر این مشکل در شما بروز یافت بدانید بیماری شما به مرحله پیشرفته خود رسیده است.
خستگی و کاهش وزن
بی‌اشتهایی، خستگی و کاهش وزن همگی از نشانه‌های ابتلا به سرطان کلیه هستند. اگر با توجه به خواب کافی، باز احساس خستگی دارید یا با برنامه غذایی مناسب، دچار کاهش وزن شدید شده‌اید، ممکن است دچار سرطان کلیه شده باشید. خستگی ناشی از سرطان حتی با خواب و استراحت نیز برطرف نمی‌شود.
بالا رفتن فشار خون
کلیه‌ها با ترشح ماده‌ای به نام «رنین» فشار خون را در حد نرمال و تعادل حفظ می‌کنند. در صورت ابتلا به سرطان کلیه، در کنترل فشار خون توسط کلیه اختلال ایجاد می‌شود و فشار خون افزایش می‌یابد. اگر شما غالباً فشار خون پایینی داشته‌اید؛ اما به مرور با افزایش آن مواجه شده‌اید ممکن است خطر ابتلا به سرطان کلیه در کمین شما باشد.
تب بدون علائم سرماخوردگی یا عفونت
تب نشانه درگیری سیستم ایمنی بدن با یک مزاحم است. این مزاحم احتمال دارد ویروس، باکتری یا تومور باشد. اگر تب بدون علائم آنفولانزا یا سرماخوردگی بوده و همراه با تعریق شبانه یا احساس گُرگرفتگی باشد، آن را جدی بگیرید.
تورم سیاهرگ اطراف بیضه
سیاهرگ‌های متورم بیشتر بیضه راست را درگیر می‌کنند و ممکن است نشانهای از سرطان کلیه باشد.
تورم در مچ پاها
تورم در مچ پاها
کلیه‌ها در تنظیم تجمع مایعات در بدن نقش مهمی دارند. تمام بیماری‌های کلیوی از جمله سرطان کلیه می‌توانند این تنظیم را مختل کنند و به جمع شدن مایعات منجر شوند. این موضوع سبب تورم در پا یا مچ پا می‌گردد.
گُرگرفتگی
هرگونه احساس گرگرفتگی که در آن پوست قرمز شده و به همراه احساس گرما یا سوزش در ناحیه صورت، گردن یا دیگر اندام‌ها باشد، می‌توان آن را علامت وجود سرطان بدخیم دانست.
وجود توده شکمی
یکی از علائم هشداردهنده سرطان کلیه وجود توده در شکم بیمار محسوب می‌شود. احساس وجود توده در شکم کمی دشوار است، زیرا این توده در اعماق حفره شکمی رشد می‌کند. همواره وجود توده در شکم نشانهای از ابتلا به سرطان نخواهد بود. در این شرایط پزشک پس از معاینه و اطمینان از حضور توده برای مشخص شدن سرطانی بودن توده شکمی، با انجام یکسری آزمایشات، سونوگرافی و سی تی اسکن پاسخ قطعی را به بیمار اعلام می‌کند.
درد در ناحیه پایین کمر
درد در این ناحیه در صورت پیشرفت سرطان کلیه، بروز پیدا خواهد کرد. اگر درد ناشی از سرطان کلیه باشد در یک طرف پهلوها و بالاتر از لگن احساس می‌شود. این درد به شکل ناگهانی اتفاق می‌افتد و اگر ادامه یابد بیمار باید این موضوع را پیگیری نماید.
تشخیص سرطان کلیه
تشخیص سرطان کلیه
پس از مشاهده علائم و مراجعه بیمار به پزشک، اگر متخصص براساس علائم و نشانه‌های موجود به وجود سرطان کلیه مشکوک شود، برای تشخیص دقیق پزشک مربوطه انجام یکسری از آزمایشات و مراحل تشخیصی را به بیمار توصیه می‌نماید. این مراحل در ادامه شرح داده شده‌اند.
آزمایش ادرار
در این آزمایش وجود خون یا عفونت در ادرار مشخص می‌شود.
شمارش کامل خون
کلیه هورمونی به نام «اریتروپویتین» تولید می‌کند. این هورمون سبب تولید گلبول‌های قرمز خون می‌شود. در شمارش کامل خون اگر غلظت خون بالا باشد به معنی تولید بیش از حد گلبول‌های قرمز است.
سونوگرافی شکم و کلیه
در سونوگرافی اندازه و شکل کلیه‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند، وجود تومور اندازه کلیه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ممکن است توده یا سنگ اگر کوچک باشد در سونوگرافی مشخص نشوند؛ در نتیجه در این شرایط پزشک انجام تصویربرداری را به بیمار توصیه می‌کند.
آنژیوگرافی کلیه
در آرتریوگرام یا آنژیوگرافی کلیه پزشک از طریق شریان بزرگ در ساق پا یا کشاله ران، به سمت شریان کلیوی می‌رود. پزشک در این روش رنگ مخصوصی را به سرخرگ تزریق می‌نماید و سپس با کمک اشعه ایکس از بدن بیمار تصویربرداری خواهد کرد. پزشک با دیدن جزئیات جریان خون به کلیه‌ها به وجود تومور پی می‌برد.
پیلوگرام داخل وریدی
در این روش پزشک با تزریق رنگ مخصوصی به داخل رگ‌های بیمار و با کمک اشعه ایکس، کلیه‌ها را به صورت واضح مورد بررسی قرار می‌دهد. اگر تومور یا انسدادی در کلیه‌ها موجود باشد این مرحله آن را نشان می‌دهد.
سی تی اسکن شکمی
سی تی اسکن، به عنوان روشی غیرتهاجمی محسوب می‌شود که با استفاده از اشعه ایکس تصاویر مقطعی ایجاد می‌کند و پزشک می‌تواند طی این مرحله استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، چربی‌ها، اندام‌ها و رگ‌های خونی را مشاهده نماید.
ام آر آی شکمی
در این روش تصاویری با امواج رادیویی و مغناطیسی از بافت‌های درونی بدن نمایش داده می‌شوند، برای این‌که تصاویر دقیق‌تر تولید گردند، پزشک ماده‌ای را جهت ایجاد کنتراست به بیمار تزریق می‌کند.
اسکن پزشکی هسته‌ای
در روش اسکن به جای این‌که از فرم و شکل فیزیکی بدن عکس تهیه شود، از شیمی بدن تصاویری تولید خواهند شد. در این اسکن‌ها از مواد مایعی به نام «رادیونوکلئید»، «رادیو دارو» یا «ردیاب» استفاده می‌گردد که اشعه کمی را آزاد می‌کند. بافت‌های بدن در قسمت‌هایی که درگیر سرطان شده‌اند ماده ردیاب بیشتری نسبت به بافت‌های طبیعی جذب می‌نماید. در این روش دوربین‌های مخصوصی از الگوهای رادیواکتیو جهت تهیه عکس استفاده می‌شوند و به پزشک مسیر حرکت ردیاب و محل تجمع آن را گزارش می‌دهند.
اگر در کلیه‌ها بافت سرطانی وجود داشته باشد، این بافت یا تومور به صورت «هات اسپات» نشان داده می‌شود. «هات اسپات» نقطه افزایش جذب ردیاب و «کلد اسپات» نقطه کاهش جذب ردیاب را مشخص می‌کند. در نقطه «هات اسپات» فعالیت سلول‌ها بیشتر و در نقطه «کلد اسپات» این فعالیت کمتر است.
روش های درمان سرطان کلیه
در حدود 60 درصد از تومورهای کلیه در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شوند. درمان این بیماری براساس نوع تومور، محل و سایز آن متفاوت خواهد بود؛ اما به طور کلی اولین قدم در درمان این سرطان خارج کردن بافت تومور است. تمامی مراحل درمان سرطان کلیه شامل موارد زیر می‌شوند:
- برداشتن توده با حفظ کلیه: اگر توده کوچک بوده (در حدود 4 سانتی‌متر) و عمق زیادی را در بافت کلیه درگیر نکرده باشد، پزشک می‌تواند فقط تومور را خارج نماید و کلیه بیمار حفظ شود.
- برداشتن کامل کلیه: در صورتی که تومور بزرگ بوده و سیستم ادراری را درگیر کرده باشد، تمام بافت کلیه بیمار خارج می‌شوند.
- شیمی درمانی
- رادیوتراپی
- تخریب توده با استفاده از گرما
- دارو درمانی
پاسخ به سؤالات متداول پیرامون سرطان کلیه
1_ چه اقداماتی به مراقبت از کلیه کمک می‌نماید؟
مصرف کافی مایعات، ورزش منظم، داشتن برنامه غذایی سالم، ترک سیگار، مصرف داروهای مکمل و چکاپ دوره‌ای و منظم شما را از خطر ابتلا به سرطان کلیه حفظ خواهند کرد.
2_ پزشکی که جراحی کلیه را انجام می‌دهد چه تخصصی دارد؟
متخصص اورولوژی، جراحی کلیه و مجراری ادراری، جراحی مجاری تناسلی و به طور کلی درمان بیماری‌های مربوط به کلیه، غدد فوق کلیه، بیضه‌ها، حالب، مثانه و پروستات را برعهده دارد.
3_ آیا متخصص قبل از انجام جراحی سرطان کلیه بایوپسی (نمونه‌برداری) انجام می‌دهد؟
معمولاً با تشخیص و اطمینان وجود سرطان کلیه، جراح ابتدا تومور را خارج می‌نماید، سپس برای انجام آزمایش بخشی از آن را به لابراتوار ارسال می‌کند.
کلام آخر
سلامتی بهترین و مهم‌ترین نعمتی است که هر انسان می‌تواند در زندگی داشته باشد، به همین علت حفظ آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در زندگی امروزی غذاها فراوری شده و ناسالم، هوای آلوده، عدم تحرک، استرس و… از دلایل به خطر افتادن سلامت جسم و روح محسوب می‌شوند. بنابراین برای جلوگیری از افتادن در دام بیماری‌های خطرناک مانند سرطان کلیه که یکی از انواع بیماری‌های خاموش به شمار می‌آید باید اقدامات مناسبی انجام گیرند. در این زمینه متخصص راه حل‌های کارآمدی را در خصوص حفظ سلامت کلیه‌ها به بیمار ارائه می‌دهد. پزشک می‌داند سرطان کلیه چگونه قابل تشخیص است، در نتیجه راه حل‌های مؤثر درمانی را برای بیمار اجرا خواهد کرد. بروز این بیماری در جوانان نیز مشاهده شده؛ اما اغلب مردان بالای 50 سال را گرفتار می‌کند.