در این نوشته می خوانید:
ادرار برای خارج شدن از مثانه نیاز به عملکرد دقیق عضلات و عصب‌ها دارد. در برخی مواقع ممکن است افراد متوجه عارضه‌ای در مثانه خود شوند که عموماً اختلال ادرار نشانه آن است. در این مواقع عصب‌های مثانه دچار اختلال شده‌اند و می‌بایست اقدام به تشخیص دلیل عارضه و درمان آن کرد تا آسیبی به دستگاه مجاری ادرار و مخصوصاً کلیه‌ها وارد نشود. مثانه عصبی یا نوروژنیک یکی از دلایل این اختلال است. این عارضه علاوه‌بر اختلال در ادرار، باعث ایجاد عفونت، سنگ کلیه و… می‌شود که با تشخیص به موقع و انجام راهکارهای درمانی می‌توان آن را به‌طور کامل از بین برد.
مثانه عصبی و انواع آن
مثانه عصبی، حالتی غیرعادی برای مثانه است که به علت اختلال در سیستم عصبی حاکم بر عملکرد آن به وجود می‌آید. در این حالت، وجود حدود 250 الی 300 سی‌سی ادرار در مثانه باعث ایجاد حس دفع در فرد می‌شود. از علایم مثانه عصبی می‌توان به عدم کنترل کامل ادرار، فشار در مثانه، عدم توانایی در نگه داشتن ادرار و نیاز مکرر به ادرار اشاره کرد. علاوهبراین عوامل، گاهی فرد احساس می‌کند که مقدار ادرارش کاهش یافته در حالی که مثانه‌اش پر است. در این صورت اعصابی که به حس دفع حساس بوده‌اند دچار آسیب شده و این حالت باعث باقی ماندن مقداری ادرار در مثانه و احتمال عفونت می‌شود. مثانه عصبی دلایل متفاوتی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان آسیب به عصب‌ها و بیماری‌های مزمن مانند ام اس، دیابت، عفونت و التهابات مثانه اشاره کرد.
مثانه عصبی و انواع آن
مثانه شل
مثانه عصبی انواع مختلفی دارد. در حالت مثانه شل، اعصاب مثانه عملکرد صحیح خود را از دست داده و منقبض نمی‌شوند. در نتیجه با وجود پر بودن مثانه، این اعصاب پیامی برای تخلیه ادرار به مغز ارسال نمی‌کنند. در این حالت هنگام پر شدن بیش از حد مثانه، بیمار دچار بی‌اختیاری ادرار می‌شود. افرادی که به دیابت ملیتوس مبتلا هستند بیشتر دچار بیماری مثانه شل خواهند شد. همچنین این بیماری به دنبال تروما یا ضربه دیدن اعصاب حرکتی تحتانی نیز به وجود می‌آید. از دیگر عواملی که باعث ایجاد مثانه شل می‌شوند می‌توان به دیابت، ام اس، پارکینسون، جراحی‌هایی در ناحیه کمر و آسیب نخاعی اشاره کرد. گاهی بیمارانی از این مشکل رنج می‌برند که هیچ یک از عوامل گفته‌شده را ندارند و تنها عادات نامناسب باعث بروز مثانه شل شده است.
جراحی مثانه برای نخستین‌بار در ایران در کنگره بین‌المللی نورویولوژی انجام گرفت. امروزه این عمل در بیمارستان‌های تبریز و شیراز نیز انجام می‌شود. روش جدیدی که برای درمان این بیماری به وجود آمده به این صورت است که در عضله باسن فرد بیمار یک الکترود و باتری تعبیه شده که حداقل 10 سال طول عمر دارد و توسط بیمار از طریق یک ریموت کنترل می‌شود. این دستگاه Sacral nerve stimulator modulation نام داشته و هر دو ساعت یک‌بار توسط ریموت به الکترود داخل نخاع دستور تخلیه مثانه را می‌دهد.
مثانه شل
مثانه اسپاستیک
معمولا آسیب طناب نخاعی بالا قوس انعکاسی باعث ایجاد مثانه اسپاستیک می‌شود. فرد مبتلا به این بیماری با احساس کم‌ترین حجم مایعات در مثانه احساس دفع ادرار می‌کند، بدون این که مثانه‌اش پر باشد. اگر این بیماری پیشرفت کند حتی با وجود 50 سی‌سی ادرار در مثانه نیز بیمار دچار دفع بدون کنترل ادرار خواهد شد. ناگفته نماند افرادی که مدت‌های طولانی ادرار خود را نگه‌داشته و دفع نمی‌کنند دچار این بیماری می‌شوند؛ چراکه این کار به تنبل شدن مثانه منجر می‌شود. هنگام پر شدن مثانه و ارسال پیام دفع به چنانچه فرد نیاز به دفع را نادیده بگیرد، سطح حساسیت مثانه افزایش یافته و عملکرد سیستم عصبی آن با مشکل روبه‌رو می‌شود. اگر این نادیده گرفتن‌ها به‌صورت مداوم تکرار شود احساس به دفع ادرار کاهش یافته و فرد دیر‌تر دفع می‌کند و به مرور زمان عضلات مثانه به درستی منقبض نمی‌شوند. همچنین پر ماندن مثانه به مدت‌های طولانی باعث کاهش کارایی آن شده و مثانه اسپاستیک می‌شود.
تشخیص مثانه عصبی
برای تشخیص مثانه عصبی پزشک ابتدا شرح‌حال دقیقی از بیمار گرفته و درصورت احتمال وجود اختلال در کنترل و دفع ادرار، ناحیه پرینه، مقعد، نشیمنگاه و قدرت اسفنکتری مقعد را مورد بررسی قرار می‌دهد. سپس آزمایش خون و بررسی عملکرد کلیه‌ها انجام می‌گیرد. همچنین جهت بررسی وجود بی‌اختیاری، اختلال در تخلیه ادرار و بررسی سنگ کلیه و سنگ مثانه درخواست عکس از کلیه‌ها و مثانه می‌کند. اگر پزشک احتمال ابتلا به ضایعه نخاعی یا بزرگی پروستات در آقایان را تشخیص داد سیستوسکوپی انجام می‌گیرد و در نهایت با ارزیابی یورودینامیک عملکرد مثانه و اسفنکتر ادراری را به‌طور دقیق بررسی می‌کند.
تشخیص مثانه عصبی
ناگفته نماند که با تغییر عادت‌های معمول می‌توان این بیماری را درمان کرد. کاهش مصرف مایعات محرک مانند قهوه و الکل و استفاده از سبزیجات نیز به این روند کمک می‌کند. افرادی که در تخلیه مثانه دچار مشکل هستند می‌توانند از سوند استفاده کنند. داروهایی مانند بتانکول در درمان مثانه شل موثر بوده و داروهای آنتی گولینرژیک نیز از انقباض غیرعادی مثانه (درحالت مثانه اسپاستیک) جلوگیری می‌کند. همچنین افرادی که مبتلا به مثانه اسپاستیک هستند، می‌توانند از طریق سیستوسکوپی یا سوزن مخصوص به داخل عضله مثانه، بوتاکس تزریق کنند.
درمان مثانه عصبی
برای درمان مثانه عصبی اولین اقدام مشخص کردن ساعاتی برای دستشویی رفتن است. بیمار حتی اگر احساس دفع نداشته باشد باید هر 3 الی 4 ساعت یک‌بار به دستشویی رفته و قسمت تحتانی ناحیه شکم را تحریک کند. همچنین بهتر است از مصرف خوراکی‌هایی که به تحریک مثانه منجر می‌شوند مانند شیرین کننده‌های مصنوعی، غذاهای تند و نوشیدنی‌های حاوی کافئین خودداری کند. علاوهبراین داروهای تجویز‌شده توسط پزشک نیز باید مصرف شود؛ چراکه این داروها باعث کمک به انقباض عضلانی مثانه می‌شوند. در نهایت اگر این روش‌ها باعث بهبود نشد می‌بایست به سراغ عمل جراحی برای درمان رفت.
درمان مثانه عصبی
سخن پایانی
کاهش حساسیت سلول‌های عصبی و حرکتی حساس به ظرفیت مثانه، بیماری مثانه عصبی را در پی دارد. التهابات مثانه، دیابت، عفونت و... می‌توانند از عوامل بروز این بیماری باشند. مثانه شل و مثانه اسپاستیک دو نوع از این بیماری هستند. در مثانه شل، عضلات مثانه با وجود پر بودن منقبض نمی‌شوند و در حالت اسپاستیک، این عضلات به‌طور خودبخودی دچار انقباض می‌شوند. با مراجعه به یک اورولوژیست و انجام آزمایش‌های مربوطه می‌توان بیماری را به راحتی درمان کرد.