در این نوشته می خوانید:
مثانه نوروژنیک یا مثانه عصبی، باعث می‌شود عملکرد و سیستم مثانه معیوب شود که علل اصلی آن آسیب به عصب‌های دستگاه ادراری است که وظیفه کنترل ادرار را دارند. عصب‌های متعددی مجاری ادراری را کنترل می‌کنند که یکی از آنها عضلات اسفنکتر هستند و وظیفه نگه‌داشتن ادرار را دارند تا زمانی که فرد از کنترل ادرار خود خارج شود. به‌طور معمول ورود 250 تا 300 سی‌سی ادرار به مثانه کافی است تا عضو، فرمان تخلیه را به مغز برساند.
انواع مثانه عصبی
چند مثانه عصبی بر اساس عملکرد مثانه و معیار عصبی و سیستم مجرای ادراری وجود دارد:
مثانه عصبی شل
در مثانه شل، مثانه حجم بزرگی دارد و فشار آن بسیار کم است و انقباضی در مثانه نیست. فرد با این که گنجایش یا حتی ذخیره کافی ادرار را دارد اما به‌دلیل عملکرد نامناسب عضلات یا آسیب به نخاع در سطح s2 به s4 قادر به تخلیه ادرار نیست. در آخر، فرد احساس ادرار کردن را ندارد یا ادرار او به‌صورت قطره قطره تخلیه می‌شود. آسیب به نخاع یک شلی اولیه یا انقباض طولانی در مثانه را به‌وجود می‌آورد که احتمالاً عملکرد مثانه چند روز یا حتی چند ماه بعد، سلامت خود را به‌دست می‌آورد.
مثانه اسپاسمی یا انقباضی
در مثانه اسپاسمی یا انقباضی گنجایش مثانه فرد کمتر از حد نرمال است و اسپاسم‌ها به‌صورت غیرارادی رخ می‌دهد. علت مثانه اسپاسمی ناشی از آسیب مغزی و آسیب نخاعی در سطح t12 است. علائم این عارضه بستگی به محل و شدت ضایعه مختلف دارد؛ اما به‌طورکلی انقباض مثانه و شل شدن عضلات اسفنکتر باعث می‌شود ادرار از کنترل فرد خارج شود و با ناهماهنگی عضلات اسفنکتر ادرار به طور کامل تخلیه نمی‌شود.
الگوهای ترکیبی
الگوهای ترکیبی، ترکیبی از مثانه شل و انقباضی است که از اختلالات متفاوت مانند سیفلیس، دیابت ملیتوس و تومورهای مغزی یا نخاعی به‌وجود می‌آید.
علل مثانه عصبی
علل‌های متعددی باعث مثانه عصبی می‌شود که شامل موارد زیر هستند.
علل مادرزادی
علل مادرزادی خود شامل دو مورد است که به شرح زیر است.
اسپینابیفیدا: این بیماری به دلیل ناهماهنگی در تکامل ستون مهره‌ها در دوران بارداری ایجاد می‌شود که در نتیجه نوزاد با ضایعه نخاعی به دنیا می‌آید. از علائم آن فلج اندام، عملکرد نامناسب مثانه و روده است.
فلج مغزی: فلج مغزی به‌طورکلی علت آسیب دیدگی مغزی در دوران بارداری یا طی زایمان است که موجب می‌شود علایم ذهنی و حرکتی دچار اختلال شوند که روی عملکرد مثانه تاثیر دارند.
بیماری‌های سیستم عصبی
بیماری‌های سیستم عصبی که باعث مثانه نوروژنیک می‌شوند مانند: پارکینسون، ام‌اس، سکته مغزی، آسیب به نخاع، ضربه مغزی، فلج اطفال، تومورمغزی، دیابت، زونا، بیماری‌های دیسک، حراجی‌های سنگین لگنی که باعث آسیب شود و مسمومیت با فلزات سنگین.
علائم مثانه عصبی
- تکرر ادرار
- اختلال در حس ادرار
- اختلال در کنترل ادرار
- احساس فوریت ادرار
- بی‌اختیاری ادرار
- عدم توانایی در دفع ادرار
- ادرار با حجم کم و با زور شکمی
- بی‌اختیاری استرسی ادرار
- دفع ادرار به‌صورت ناخودآگاه
- بی‌اختیاری لبریزی ادرار
علائم مثانه عصبی
روش تشخیص مثانه عصبی
مثانه نوروژنیک در عین حال که به مثانه آسیب می‌رساند سیستم عصبی فرد را هم درگیر می‌کند که پزشک برای عملکرد سلامت این دو، آزمایش‌هایی را انجام می‌دهد.
سابقه پزشکی بیمار
پزشک سوال‌هایی را برای دانستن سوابق پزشکی فرد می‌پرسد.
- این عوامل چه اثراتی روی زندگی بیمار گذاشته است.
- علائم بیمار
- فرد چه مدت زمانی از علائم را تجربه می‌کند.
سوابق پزشکی دارای اطلاعاتی در مورد سلامت فرد در گذشته و حال است. بیمار باید لیست داروها و ویتامین و مکمل‌هایی که استفاده می‌کند با پزشک درمیان بگذارد. همچنین پزشک در رابطه با رژیم غذایی و مایعاتی که در طول روز مصرف می‌کنید هم سوالاتی می‌پرسد.
معاینه جسمی
برای تشخیص علائم مثانه، متخصص اورولوژی بیمار را معاینه می‌کند. روش تشخیص در زنان، معاینه شکم، اندام‌های لگنی و مقعدی است. در آقایان معاینه شکم، پروستات و مقعد شامل می‌شود.
ثبت دفعات دفع ادرار
معمولاً پزشک از بیمار درخواست می‌کند تا زمان‌هایی که به سرویس بهداشتی می‌رود یا دفعاتی که دچار بی‌اختیاری ادرار می‌شود را بنویسد. این مسئله به پزشک یاری می‌رساند تا آگاهی نسبت به وضعیت علائم در طول روز را داشته باشد.
تست پد بهداشتی
روش تشخیص مثانه عصبی
آزمایشی است که پد آغشته به رنگ مخصوصی در لباس زیر شما قرار می‌گیرد. این پد با نشئت ادرار باعث تغییر رنگ می‌شود.
- کشت ادرار: بررسی عفونت و خون در ادرار بیمار
- سیستوسکوپی: یک لوله بسیار نازک وارد مثانه می‌شود و پزشک در جریان علائم قرار می‌گیرد.
- روش‌های تصویربرداری: برای بررسی دقیق مغز و نخاع
عوارض مثانه عصبی
صدمه به عصب‌های مثانه، دریافت پیام عصبی از سمت مغز توسط مثانه به خوبی انجام نمی‌شود. این عدم دریافت باعث پر شدن زیاد مثانه و در نتیجه تخلیه به خوبی صورت نمی‌گیرد. اسم علمی این مسئله احتباس ادراری است. احتباس بسیار ادرار در مثانه و کلیه خطر عفونت مجاری ادراری را افزایش می‌دهد. عفونت در مجرای ادراری و کلیه علت‌های اصلی از کار افتادگی کلیه است.
مثانه عصبی در کودکان
مثانه عصبی ممکن است در کودکان نیز رخ بدهد. با اختلال در سیستم عصبی مثانه و آسیب در تکامل ستون فقرات و اختلال در توده اسکلتی انتها نخاع نوزاد به دنیا می‌آید و در آخر، عملکرد مثانه نوزاد تکامل کافی را ندارد و دچار بی‌اختیاری ادرار می‌شود. نوزادانی که ادرار را به‌خوبی دفع نمی‌کنند در زمان دفع آن گریه می‌کنند و باید به پزشک مراجعه کنید.
تاثیر دیابت بر عملکرد مثانه عصبی
دیابت باعث اختلال در مثانه می‌شود. فردی که دچار دیابت است در تخلیه ادرار با مشکل مواجه می‌شود و به مرور ادرار در مثانه باقی می‌ماند و افزایش پیدا می‌کند. در آخر فرد با حجم مثانه روبه‌رو می‌شود و اختیار ادرار را از دست می‌دهد، بدون آن‌که فرد حس پر شدن مثانه را داشته باشد. برای پیشگیری از مثانه عصبی پیشنهاد می‌شود قند خون را کنترل کنند. فرد دیابتی باید هر 3 یا 4 ساعت یکبار به سرویس بهداشتی برود حتی اگر حس ادرار کردن را نداشته باشد. برای درمان، پزشک داروهایی تجویز می‌کند تا عضلات مثانه تقویت شود و به مرور زمان کارایی خود را از دست ندهد.
تاثیر دیابت بر عملکرد مثانه عصبی
مثانه عصبی چگونه در زندگی روزمره تاثیر می‌گذارد؟
مثانه عصبی به‌شدت روی یک زندگی سالم تاثیر می‌گذارد و علائم آن وقفه‌هایی را در زندگی روزمره به‌وجود می‌آورد. هنگامی که افراد علاقه‌مند به سفر یا خوش‌گذرانی با خانواده یا دوستان هستند، با وجود مثانه عصبی از تفریح ترس و واهمه دارند؛ زیرا فرد همیشه دلواپس است که شاید سرویس بهداشتی مناسب را برای دفع ادرار پیدا نکند. مثانه عصبی روی روحیه افراد تاثیر می‌گذارد و باعث می‌شود مردم کارهای روزمره را متوقف کنند یا حتی کلاً آنها حذف نمایند. مثانه نوروژنیک روی شغل یا روابط افراد تاثیر به‌سزایی دارد. ممکن است فرد احساس اضطراب و تنهایی و افسردگی نیز کند.
درمان مثانه عصبی
در درمان مثانه نوروژنیک از روش‌های مختلفی می‌توانید استفاده کنید که عبارتند از:
- تغییر شیوه زندگی: با مصرف نکردن یا کاهش مایعات مانند قهوه و چای و الکل و همچنین استفاده از سبزیجات و کاهش وزن می‌توانید زندگی سالم داشته باشید.
- درمان دارویی: در مثانه انقباضی می‌توانید از داروهایی مانند سولیفناسین، آنتی کولینرژیک و اکسی بوتینین جهت انقباض و بهبود بخشیدن ظرفیت مثانه استفاده کنید. در مثانه شل می‌توانید بتانکول استفاده کنید تا مثانه تقویت شود.
- استفاده از سوند: سوند برای اختلال در تخلیه ادرار استفاده می‌شود و با سوند یکبار مصرف هر 4 تا 6 ساعت مثانه باید تخلیه شود.
- تزریق بوتاکس به داخل عضله مثانه: تزریق بوتاکس اصولاً برای درمان مثانه انقباضی استفاده می‌شود. تزریق بوتاکس به داخل عضله مثانه یا داخل اسفنکتر بسیار موثر است. بوتاکس با فلج کردن حرکت موقت در عضله مثانه موجب کمتر شدن فشار مثانه می‌شود و باعث برطرف کردن بی‌اختیاری ادرار می‌گردد. همچنین بدانید که بوتاکس هر 6 ماه تا یک‌سال نیاز به تزریق مجدد دارد.
- افزایش حجم مثانه با قسمتی از روده: زمانی که فشار مثانه به‌شدت بالا باشد و کلیه در یک قدمی نارسایی است و درمان‌های دیگر پاسخ‌گو نیست؛ با اضافه کردن بخشی از روده به مثانه، حجم مثانه افزایش پیدا می‌کند و ظرفیت آن بیشتر می‌شود.
- جراحی: برای درمان مثانه عصبی گاهی جراحی لازم است. مانند:
- جراحی اسلینگ
- جراحی انحراف ادرار که با ایجاد یک شکاف، ادرار به کیسه مخصوصی می‌ریزد.
- اسفنکتر مصنوعی
- ابزارهای برقی که در نزدیک عصب کنترل کننده مثانه کار می‌گذارند تا باعث تحریک ماهیچه‌های مثانه شوند.
درمان مثانه عصبی
سوالات متداول
از نشانه‌های مثانه عصبی چیست؟
تکرر ادرار، بی‌اختیاری ادرار، عدم توانایی در دفع ادرار، ادرار با حجم کم از شایع‌ترین نشانه‌های مثانه عصبی است.
چرا دچار مثانه عصبی می‌شویم؟
دلیل‌های متفاوتی وجود دارد اما از شایع‌ترین آنها دیابت، ضربه مغزی، سکته مغزی و پارکینسون است.
آیا کودک دچار مثانه عصبی می‌شود؟
بله، اگر کودک در دوره جنینی ستون مهره‌های او به خوبی تکامل نشده باشد نوزاد با نقص عملکرد مثانه مواجه می‌شود.
چگونه مثانه عصبی را درمان کنیم؟
با تغییر شیوه زندگی خود و مصرف دارو و گاهی جراحی درمان می‌شود.
سخن پایانی
مثانه عصبی بیماری ترسناکی نیست و به راحتی درمان می‌شود. در صورت بروز علائم سریع خود را به پزشک متخصص برسانید. بیماران دیابتی سعی کنند قند خون خود را کنترل نمایند که باعث نارسایی کلیوی نشوند. در زندگی روزمره اگر شرایط ضروری اتفاق نیفتاد ادرار خود را نگه ندارید تا دچار آسیب مثانه یا کلیه نشوید. بدون تجویز پزشک دارو مصرف نکنید تا عواقب جبران ناپذیری برای شما پیش نیاید.