همه چیز درباره عمل وازکتومی

امروزه، روش های زیادی برای پیشگیری از بارداری وجود دارد که در هر یک از آقایان و خانم ها می توانند استفاده شده و اثربخش باشند. با این حال، برخی از روش ها به صورت دائمی بوده و بعد از انجام آن شخص توانایی فرزند دار شدن خود را از دست خواهد داد. روش پیشگیری دائمی در مردان وازکتومی نامیده می شود که امکان انتقال اسپرم را از بین می برد. به این ترتیب، افرادی که عمل وازکتومی را انجام می دهند نمی توانند اسپرم خود را به بدن زن انتقال داده و منجر به ایجاد بارداری گردند. در این مقاله قصد داریم به معرفی عمل وازکتومی پرداخته و تمامی روش ها، عوارض و مزایای آن را توضیح دهیم.

عمل وازکتومی چیست؟

ساختار بیضه ها در مردان به گونه ای است که اسپرم ها می توانند توسط دو لوله از آن ها خارج و حمل شوند. طی روش پیشگیری از بارداری وازکتومی رگ های وابران که ممکن است تحت عنوان رگ های وازودفران نیز شناخته شوند، بریده شده و از این طریق امکان حمل اسپرم از طریق لوله های یاد شده از بین خواهد رفت. هر کدام از بیضه ها دارای یک رگ وابران هستند که طی عمل وازکتومی قطع می شوند و توانایی باردار کردن یک مرد را از بین خواهند برد.

بیضه ها وظیفه ساخت اسپرم را بر عهده دارند و آن ها را به لوله اپیدیدیم متصل به هر بیضه انتقال می دهند. اسپرم های ذخیره شده در هنگام انزال، از طریق رگ های وابران متصل به اپیدیدیم از کیسه بیضه خارج شده و همراه با منی از آلت بیرون ریخته می شوند. در اصل، تا زمانی که عمل وازکتومی انجام نشده است، همیشه مایع منی و اسپرم به صورت ترکیبی خواهد بود در حالی که بعد از انجام این عمل جراحی، هیچ اسپرمی در منی فرد دیده نمی شود. افزایش سن باعث می شود تا تعداد اسپرم های تولید شده به مرور زمان کاهش پیدا کرده و حتی اسپرم های تولید شده توسط بدن شخص جذب خواهند شد.

روش انجام عمل وازکتومی چگونه است؟

عمل وازکتومی یک عمل نسبتا ساده است که به راحتی در مطب یک متخصص مجاری ادراری و دستگاه تناسلی مردانه که اصطلاحا ارولوژیست نامیده می شود، قابل انجام خواهد بود. البته این که جراحی در چه مکانی انجام شود بسته با نظر پزشک معالج می تواند تغییر کند و به جای مطب در یک بیمارستان یا مرکز جراحی سرپایی باشد. این مساله به شرایط جسمی و روحی بیمار نیز بستگی دارد.

روش پیشگیری از بارداری وازکتومی را می توان به دو روش انجام داد که البته در هر دو روش نیازی به بیهوشی کامل فرد نیست. با این حال، برای اینکه بیمار دردی احساس نکند، لازم است تا پزشک متخصص با استفاده از داروی بی حسی، کیسه بیضه را به صورت موضعی بی حس نماید.

در روش اول که معمولا رایج ترین نوع عمل وازکتومی شناخته می شود، پزشک ارولوژیست با ایجاد دو برش کوچک بر روی بیضه می تواند به رگ های وابران دسترسی پیدا کرده و آن ها را قطع کند؛ در اصل باید قسمتی از این رگ ها بریده و برداشته شود. پس از قطع کردن این رگ ها باید با استفاده از دستگاه مخصوص، انتهای این رگ ها سوزانده و مسدود گردد. در نهایت جراح باید برش های ایجاد شده را با نخ بخیه و یا چسب پوست کاملا ببندد. پس از آنکه جراحی بر روی یک بیضه به اتمام رسید، همین مراحل باید برای بیضه دیگر نیز تکرار شود.

روش دومی که برای روش پیشگیری از بارداری وازکتومی مورد استفاده قرار می گیرد، انجام عمل بدون استفاده از تیغ جراحی است. در واقع، متخصص در این روش به جای برش یک سوراخ کوچک در یک طرف بیضه ایجاد می کند. هدف اصلی بریدن و حذف قسمت کوچکی از رگ وابران است. بنابراین، پزشک باید از طریق این سوراخ رگ مورد نظر را پیدا کرده و از سوراخ خارج کند تا بتواند عملیات مورد نظر را انجام دهد. در نهایت باید دو انتهای رگ سوزانده و یا گره زده شده و به جای خود برگردانیده شوند. دقیقا همین مراحل باید برای بیضه دیگر نیز تکرار شود تا عمل وازکتومی به پایان برسد. لازم به ذکر است که در روش دوم به دلیل ریز بودن سوراخ های ایجاد شده بخیه ای زده نمی شود.

همان طور که قبلا اشاره شد، عمل وازکتومی هیچ گونه پیچیدگی نداشته و فرد بعد از انجام آن بدون مشکلی می تواند به فعالیت های خود ادامه دهد و پس از یک هفته به بهبودی کامل برسد.

میزان بازده عمل وازکتومی در پیشگیری از بارداری چقدر است؟

عمل پیشگیری از بارداری وازکتومی به عنوان یک روش دائمی شناخته می شود و اتفاقا بسیار موثر عمل می کند. احتمال این که زوج ها پس از انجام این نوع عمل باز هم بارداری را تجربه نمایند، 15 تا 20 مورد در ده هزار مورد است که بسیار ناچیز خواهد بود. اگر بخواهیم دید مناسب تری از این مساله پیدا کنیم می توان اثر این روش را با راه های پیشگیری از بارداری دیگر مانند استفاده از کاندوم و قرص های ضدبارداری خوراکی مقایسه نمود. در اشخاصی که از کاندوم برای پیشگیری از بارداری استفاده می کنند از بین هر 10000 زوج حدود 1400 زوج و برای موارد مصرف قرص از همان تعداد زوج حدود 500 مورد با شکست در جلوگیری از بارداری روبرو خواهند شد.

البته بهتر است بدانید که تاثیر عمل وازکتومی بعد از حدود 15 تا 20 انزال بعد از عمل که در بازه زمانی حدود 3 ماه و حتی بیشتر تخمین می خورد، دیده می شود. بنابراین پیش از این زمان، باید از روش های دیگر نیز استفاده نمود تا پاکسازی منی از اسپرم به طور کامل انجام گیرد. به طور معمول از هر 5 نفری که عمل وازکتومی انجام می دهند یک نفر ممکن است بعد از سه ماه هنوز در منی خود اسپرم داشته باشد. در این صورت باید بازه زمانی بیشتری را از روش های دیگر استفاده نماید.

به منظور اطمینان از پاکسازی منی لازم است تا بعد از انجام عمل، آزمایش های لازم توسط متخصص انجام شود تا از صفر شدن تعداد اسپرم ها مطمئن گردد. در این صورت فرد با خیال راحت می تواند روش های جلوگیری از بارداری را کنار گذاشته و از نتیجه مثبت عمل وازکتومی خود مطمئن باشد.

عمل وازکتومی چه عوارضی می تواند داشته باشد؟

علی رغم ایمنی و مزیت های زیادی که روش پیشگیری از بارداری وازکتومی دارد و می توان به کمک آن از نگرانی های مربوط به بارداری های ناخواسته رها شد، اما در هر حال می تواند عوارضی برای افراد در پی داشته باشد که در اینجا به برخی از آن ها اشاره خواهیم کرد.

در مورد عوارض جراحی می توان گفت که در روزهای بعد از عمل وازکتومی ممکن است کمی کبودی و تورم برای افراد به وجود آید. هر چند جای نگرانی نبوده و پس از گذشت دو هفته این علائم کاملا رفع خواهند شد. البته مشاهده برخی علائم را حتما باید به پزشک خود اطلاع دهید. برای مثال خونریزی زیر پوستی که اصطلاحا هماتوم نامیده می شود و می تواند تورم و درد به دنبال داشته باشد، باید حتما توسط متخصص ارولوژیست شما بررسی شود. همچنین، اگر کیسه بیضه دچار قرمزی شده و نسبت به لمس حساس شده باشد و از طرفی احساس تب داشتید، مراتب را حتما به پزشک خود اطلاع دهید؛ زیرا این گونه علائم معمولا ناشی از بروز عفونت هستند.

گاهی ممکن است در اثر عمل قطع رگ های وابران، اسپرم ها به درون بافت بیضه نشت کرده باشند و نوعی توده به نام گرانولوما ایجاد شود. نوعی عارضه دیگر نیز می تواند در اثر عمل وازکتومی به وجود آید که به آن سندرم درد پس از وازکتومی می گویند. این عارضه به صورت دردی مداوم در بیضه ها بروز خواهد کرد و احتمال ایجاد آن هم تنها در 10 درصد از مردان تحت درمان است.

نکته مهمی که درباره روش پیشگیری از بارداری وازکتومی وجود دارد این است که گاهی و البته به احتمال خیلی کم ممکن است عمل وازکتومی با شکست مواجه شود. علت این موضوع می تواند به تکنیک جراحی بستگی داشته باشد. در موارد بسیار نادر این امکان وجود دارد که دو انتهای قطع شده رگ های وابران، به مرور زمان رشد کرده و به هم برسند. حال اگر اسپرم امکان انتقال از طریق آن را پیدا کند، می تواند وارد منی شده و بارداری را در پی داشته باشد.

در چنین مواردی ناموفق بودن عمل در ابتدا مشخص نشده و امکان بارداری ناخواسته وجود خواهد داشت. آمار نشان می دهند که از هر 1000 زوجی که از این روش برای پیشگیری از بارداری استفاده می کنند، 11 مورد در طول دو سال می توانند دچار بارداری ناخواسته شوند. هر چند اکثر این موارد در سه ماهه اول پس از عمل وازکتومی رخ می دهد که پیش از این درباره مراقبت با راه های دیگر در این بازه زمانی تاکید کردیم.

در قسمت های قبل اشاره کردیم که روش پیشگیری از بارداری وازکتومی یک روش پیشگیری دائمی است. بنابراین بهتر است تنها زوج هایی که تصمیم قاطعی برای نداشتن فرزند بیشتر دارند از این روش استفاده کنند. آمار نشان می دهد که عمده مردانی که در سنین زیر 30 سال عمل وازکتومی انجام می دهند، در سنین بالا تمایل دارند تا عمل بازگردانی وازکتومی را انجام داده و رگ های وابران را دوباره وصل کنند.

آیا عمل وازکتومی می تواند بر زندگی جنسی فرد تاثیر گذارد؟

با توجه به اینکه روش پیشگیری از بارداری وازکتومی تغییری در ترشح هورمون های جنسی مردانه یعنی تستوسترون ایجاد نمی کند، بنابراین تاثیری در میل و زندگی جنسی فرد نخواهد گذاشت. از طرفی به هیچ عنوان بر توانایی نعوظ فرد و یا قدرت انزال منی تاثیری نداشته و مقدار منی را تغییر نخواهد داد. زیرا اسپرم ها تنها بخش کوچکی از مایع منی را تشکیل می دهند که بعد از عمل وازکتومی حذف می گردند.

آیا عمل وازکتومی ارتباطی با ایجاد سرطان دارد؟

لازم است بدانید بر اساس تحقیقات به دست آمده، روش پیشگیری از بارداری وازکتومی هیچ گونه تاثیری در بروز سرطان های مربوط به مردان ندارد. البته مطالعاتی که در زمان های دور انجام شده بود نشان می داد که این عمل می تواند خطر ابتلا به سرطان پروستات را زیاد کند. با این حال، مطالعات اخیر نشان داده است که رابطه ای بین عمل وازکتومی و سرطان پروستات وجود ندارد. حتی بر اساس نتایج، مردانی که تحت عمل وازکتومی قرار گرفته اند با احتمال کمتری نسبت به دیگر افراد با سرطان پروستات روبرو خواهند شد.

در مورد سرطان بیضه نیز باید گفت که احتمال بروز این بیماری به هیچ عنوان با انجام وازکتومی افزایش نخواهد یافت.

بیماری های جنسی با عمل وازکتومی چه ارتباطی دارند؟

پیشگیری از بارداری به روش وازکتومی تنها می تواند از بارداری ناخواسته جلوگیری به عمل آورد و هیچ گونه مانعی در برابر بیماری های مقاربتی ایجاد نخواهد کرد. در اصل، برای اینکه از انتقال بیماری های جنسی و یا ابتلا به آن ها پیشگیری گردد باید حتما از روش های پیشگیری دیگر نظیر کاندوم نیز استفاده نمود.

آیا می توان عمل وازکتومی را بازگردانی کرد؟

با اینکه روش پیشگیری از بارداری وازکتومی به عنوان یک روش پیشگیری از بارداری دائمی به حساب می آید، اما می توان در صورت تمایل آن را بازگردانی نمود. این کار را می توان تقریبا برای همه افراد انجام داد. برای اینکه توانایی باروری شخص مجددا باز گردد باید رگ های وابران قطع شده را دوباره به یکدیگر وصل نمود. البته در صورتی که این امکان وجود نداشت می توان انتهای رگ ها را به قسمتی از بیضه متصل کرد که حاوی اسپرم های بالغ است.

برای انجام عمل بازگردانی وازکتومی مانند خود عمل وازکتومی می توان به یک کلینیک یا مرکز جراحی های سرپایی مراجعه نمود. ممکن است در چنین مواردی لازم باشد تا پزشک جراح، بیمار را با بیهوشی عمومی برای جراحی آماده کند.

برای اینکه فرایند وازکتومی مجددا بازگردانی شود باید مراحلی طی شود که اولین آن ها ایجاد برش هایی در کنار کیسه بیضه است. از طریق برش ایجاد شده می توان دو انتهای رگ های وابران را به یکدیگر وصل کرده و سپس مقداری مایع از نزدیک ترین نقطه به بیضه برداشته می شود. این کار برای آزمایش وجود اسپرم در این ناحیه است تا مشخص گردد که آیا بازگردانی به خوبی انجام می شود یا خیر. در واقع، وجود اسپرم در این مایع نشان می دهد که می توان دو انتهای قطع شده را به یکدیگر متصل نمود.

 

یکی از روش های عمل بازگردانی وازکتومی روش ریزجراحی یا microsurgical نامیده می شود. در این روش که کیفیت جراحی بسیار بالا است، میکروسکوپی قوی کمک می کند تا با زدن بخیه هایی بسیار ریز و ظریف، دو انتهای رگ های وابران به هم وصل گردند. با استفاده از این روش به راحتی می توان بین 75 تا 99 درصد موارد را به طور کامل بازگردانی کرد.

کنترل مایع منی نمونه گیری شده باعث می شود تا در صورت عدم مشاهده اسپرم، رگ های وابران و یا اپیدیدیم برای رفع انسدادهای احتمالی بررسی شوند. در چنین شرایطی معمولا انتهای رگ وابران به بالای اپیدیدیم متصل می شود تا مشکل رفع گردد.

به طور معمول برای بهبود کامل بعد از جراحی عمل بازگردانی وازکتومی چیزی حدود یک تا سه هفته زمان نیاز است. فراموش نکنید که ممکن است عوارض گفته شده در مورد عمل وازکتومی، بعد از انجام بازگردانی وازکتومی نیز دیده شوند.

چقدر زمان نیاز است تا بعد از عمل بازگردانی وازکتومی، اسپرم از لوله ها انتقال پیدا کند؟

مدت زمان استانداردی که بعد از عمل بازگردانی لازم است تا بارداری انجام گیرد، حدود سه ماه است. با این حال، در مواردی که انتهای رگ های وابران به بالای اپیدیدیم متصل شده می شود فرایند پیچیدگی بیشتری داشته و گاه ممکن است تا 15 ماه بعد از عمل بارداری صورت نگیرد. به این ترتیب، زمان میانگین بارداری را می توان یک سال بعد از عمل بازگردانی وازکتومی دانست.

نکته ای که وجود دارد این است که همیشه انجام موفق بازگردانی وازکتومی و آزاد شدن انتقال اسپرم ها نمی تواند قدرت باروری فرد را بازگرداند. در واقع بارداری در صورتی اتفاق می افتد که برای عمل بازگردانی وازکتومی مدت زمان طولانی از عمل وازکتومی نگذشته باشد. هر چه زمان بیشتری از عمل وازکتومی گذشته باشد، احتمال بازگشت باروری کمتر خواهد بود.

برای انجام عمل وازکتومی چقدر باید هزینه کرد؟

روش پیشگیری از بارداری وازکتومی تا پیش از سال 90 به صورت رایگان انجام می شد. البته این برای افرادی بود که سن آن ها بالای 50 سال بوده و حداقل دو فرزند داشتند. اما در سال های اخیر شرایط کاملا متفاوت شده و عمل وازکتومی برای مردان هزینه نسبتا قابل توجهی را در پی خواهد داشت.

چه شرایطی لازم است تا عمل وازکتومی به خوبی انجام شود؟

با توجه به دائمی بودن این روش و همچنین، قطعی نبودن نتیجه عمل بازگردانی وازکتومی برای برگشت قدرت باروری بهتر است برای انجام عمل وازکتومی کمی تامل کنید. حتی پزشکان نیز برای افرادی که تنها یک فرزند دارند و یا اصلا فرزندی ندارند و یا سن آن ها کمتر از پنجاه سالگی است روش پیشگیری از بارداری وازکتومی را پیشنهاد نمی دهند. اگر قصد دارید به منظور پیشگیری از بارداری از روش پیشگیری از بارداری وازکتومی استفاده کنید، بهتر است پیش از انجام آن با همسر و پزشکتان و یک مشاور خوب مشورت نمایید. این کار باعث می شود تا عجولانه به این عمل اقدام نکنید.