در این نوشته می خوانید:
بلوغ به معنای تغییر در شکل و اندازه بدن، آمادگی بدن جهت تولید مثل و رشد سریع استخوان‌ها و ماهیچه‌ها است. بلوغ زودرس زمانی اتفاق می‌ا‌‌فتد که بدن کودک زودتر از زمان مناسب به بدن بزرگسالان مانند شود و در دختران قبل از 8 سالگی و در پسران قبل از 9 سالگی بروز می‌یابد. بلوغ زودرس در کودکان به معنای یک هشدار جدی بوده و لازم است هر چه سریع‌تر به آن رسیدگی شده و از پیشرفت آن جلوگیری گردد. احتمال دارد که کودک در شرایط خاصی مانند وجود عفونت، تومورها، اختلالات هورمونی، ناهنجاری‌های مغزی و برخی صدمات به بلوغ زودرس دچار شود. درمان این اختلال اغلب شامل داروهایی می‌شود که رشد را در کودک به تأخیر بیاندازد.
چه دلایلی سبب بروز بلوغ زودرس می شوند؟
چه دلایلی سبب بروز بلوغ زودرس می شوند؟
در اغلب مواقع هیچ علتی مبنی بر این‌که بلوغ زودرس اتفاق افتاده یافت نمی‌شود؛ اما این اختلال ممکن است در اثر وجود تومورها، توده در تخمدان دختران، غدد فوق کلیه، غده هیپوفیز، مغز، غده تیروئید، وراثت یا برخی مشکلات ژنتیکی ایجاد گردد. برای یافتن علت بلوغ زودرس، دانستن این‌که چه عاملی باعث شروع این فرآیند می‌شود بسیار اهمیت دارد. مغز این جریان را با ترشح هورمونی به نام «هورمون آزادکننده گنادوتروپین» آغاز می‌نماید.
با رسیدن این هورمون به غده هیپوفیز هورمون‌های بیشتری در تخمدان دختران (استروژن) و بیضه در پسران (پروژسترون) تولید و ترشح خواهند شد. برای دانستن این موضوع که چرا این مراحل در کودکان زودتر از موعد آغاز می‌شوند، لازم است دریابیم که به کدام نوع بلوغ زودرس دچار شده‌اند. به طور کلی بلوغ زودرس به دو نوع تقسیم می‌گردد که در ادامه به شرح هر کدام از آن‌ها می‌پردازیم:
بلوغ زودرس مرکزی CPP
دلیل بروز این نوع بلوغ اکثراً قابل تشخیص و شناسایی نخواهد بود. در بلوغ زودرس مرکزی CPP، روند اختلال بسیار زود آغاز می‌گردد و نظم یا زمان‌بندی غیرطبیعی دارد. در اغلب کودکانی که به بلوغ زودرس مرکزی مبتلا می‌شوند، هیچ مشکل پزشکی یا هیچ دلیلی مبنی بر ایجاد بلوغ زودرس مشاهده نخواهد شد؛ اما با توجه به این‌که همواره مواردی استثنا و نادر وجود داشته‌اند، می‌توان گفت که در برخی از مواقع ممکن است اختلال بلوغ زودرس مرکزی به دلایل زیر رخ دهد:
- وجود تومور در سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع)
- نواقص مغزی که از بدو تولد در کودک وجود داشته، مانند تجمع بیش از اندازه مایعات (هیدروسفالوس) یا وجود تومورهای غیرسرطانی (هامارتوما)
- رسیدن برخی امواج و تشعشات به مغز یا نخاع
- آسیب رسیدن به مغز یا نخاع در اثر حادثه
- هیپرپلازای مادرزادی آدرنال (این اختلال به عنوان یک نقص ژنتیکی سبب تولید غیرطبیعی هورمون توسط غده فوق کلیه می‌گردد).
- کم کاری تیروئید، در این شرایط غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند. از علائم کم کاری تیروئید می‌توان به خستگی، کندی، افزایش حساسیت به سرما، پوست رنگ پریده و خشک، کاهش عملکرد و یبوست اشاره کرد.
- سندرم مک کون آلبرایت، این بیماری، به عنوان یک بیماری ژنتیکی و نادر بر استخوان‌ها و رنگ پوست اثر می‌گذارد و سبب اختلالات هورمونی می‌گردد.
بلوغ زودرس محیطی PPP
این نوع بلوغ به دلیل وجود استروژن یا پروژسترون در بدن کودک رخ می‌دهد. بلوغ زودرس محیطی اختلالی است که بدون دخالت هورمون‌ها ایجاد می‌گردد. در حقیقت تولید زود هنگام استروژن و پروژسترون در بدن کودک به دلیل وجود مشکلاتی مربوط به تخمدان‌ها، بیضه‌ها، غدد فوق کلیه یا غده هیپوفیز خواهد بود. یعنی این هورمون‌ها در ایجاد بلوغ زودرس هیچ دخالتی ندارند. به طور کلی در دختران و پسران، بلوغ زودرس محیطی ممکن است در اثر موارد زیر رخ دهد:
- وجود تومور در غدد فوق کلیه یا در غده هیپوفیز
- اختلال ژنتیکی سندرم مک کون آلبرایت
- قرار گرفتن کودک در معرض منابع بیرونی استروژن و پروژسترون، مانند استفاده از برخی کرم‌ها یا پمادها
- وجود کیست یا تومور تخمدان در دختران
- وجود تومور در سلول‌های تولیدکننده اسپرم (سلول‌های زاینده) و سلول‌های تولیدکننده تستوسترون (سلول‌های لیدیگ)
- وجود اختلالی به نام «اختلال زودرس جنسی خانوادگی مستقل از گنادوتروپین» در پسران، که به دلیل نقص ژنتیکی ایجاد می‌گردد. این اختلال سبب تولید اولیه تستوسترون در بین سنین 1 تا 4 سالگی می‌شود.
علائم یا نشانه های بلوغ زودرس در کودکان
علائم یا نشانه های بلوغ زودرس در کودکان
علائم و نشانه‌های بلوغ زودرس در دختران و پسران متفاوت هستند. از طرفی برخی از کودکان ممکن است فقط تعدادی از علائم مانند رشد زودرس موهای زیر بغل یا موهای زائد را نشان دهند. این مسئله احتمال داشته که در سن پایین بروز یابد و علائم دیگری از رشد جنسی در کودک دیده نشود. با رشد طبیعی کودک در زمان مشخص و مناسب، علائم دیگر بلوغ ظاهر می‌گردند. رشد موهای زائد ممکن است به دلیل وجود اختلال خاصی نباشد و به عنوان بلوغ زودرس جزئی شناخته شود. علائم بلوغ زودرس در دختران و پسران متفاوت بوده‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
نشانه های بلوغ زودرس در دختران
- خروج خون از واژن یا همان عادت ماهانه که معمولاً 2 تا 3 سال پس از بروز علائم اولیه بلوغ رخ می‌دهد.
- موهای ناحیه تناسلی و زیر بغل
- بوی عرق بدن شبیه به بزرگسالان
- آکنه
- افزایش قد جهشی
- رشد سینه ها
نشانه‌های بلوغ زودرس در پسران
علائم بروز بلوغ زودرس در پسران که قبل از 9 سالگی مشاهده می‌شوند به شرح زیر هستند:
- رشد و بزرگ شدن بیضه‌ها یا آلت تناسلی
- رشد موهای زیر بغل، صورت یا ناحیه تناسلی
- دو رگه یا بم شدن صدا
- آکنه
- بوی عرق بدن به دلیل ترشح هورمون‌ها
- جهش رشد در زمان کوتاه
- نعوظ خودبه‌خود، به خصوص در خواب
تشخیص بلوغ زودرس در کودکان
تشخیص بلوغ زودرس در کودکان
پس از مراجعه به یک پزشک متخصص جهت تشخیص بلوغ زودرس در کودک، آن پزشک اقدامات زیر را انجام خواهد داد:
- پرسش در خصوص سابقه خانوادگی شما
- کودک را مورد معاینه فیزیکی قرار می‌دهد.
- آزمایش کامل هورمونی جهت تعیین سطح هورمون‌های ترشح شده، این آزمایش شامل میزان هورمون‌های تیروئید، LH، FSH، استرادیول، استروژن، پروژسترون و… می‌شود.
- عکس اشعه ایکس به جهت تعیین سن استخوان کودک، این عکس مشخص می‌نماید که استخوان‌های کودک شما از رشد سریعی برخوردار هستند یا رشدی عادی.
- تجویز سونوگرافی از تخمدان‌ها برای دختران
- تجویز اولتراسوند از بیضه‌ها و غدد فوق کلیه؛ از این طریق پزشک توسط امواج صوتی با فرکانس بالا، تصاویری از رگ‌های خونی، بافت‌ها و اندام‌ها به دست می‌آورد. به این صورت عملکرد اندام‌های داخلی و جریان خون ارزیابی خواهند شد.
- آزمایش تحریک هورمون آزادکننده گنادوتروپین (Gn_RH)؛ این هورمون در هیپوتالاموس مغز تولید می‌شود و غده هیپوفیز را به جهت ترشح آن تحریک می‌کند. در این آزمایش میزان تأثیر بلوغ زودرس وابسته به گنادوتروپین مشخص می‌گردد. این آزمایش برای کودکانی تجویز می‌شود که به بلوغ زودرس محیطی مبتلا شده‌اند.
- تجویز تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)؛ در این تصویربرداری مشخص می‌شود که کودک مبتلا به بلوغ زودرس مرکزی ناهنجاری مغزی دارد یا خیر.