در این نوشته می خوانید:
- 1 در شرایط عادی در دستگاه ادراری چه اتفاقی می افتد؟
- 2 میزان همه گیری بیماری کلیه نابجا
- 3 علائم بالینی کلیه نابجا
- 4 علت ایجاد بیماری کلیه نابجا
- 5 کلیه نابجا باعث چه مشکلاتی برای سلامتی افراد می شود؟
- 6 روش های تشخیص بیماری کلیه نابجا
- 7 آیا می توان از ابتلا به کلیه نابجا جلوگیری کرد؟
- 8 متخصصان اورولوژی چطور کلیه نابجا را درمان می کنند؟
اکثر مردم با دو کلیه متولد می شوند. گاهی اوقات عواملی می توانند بر نحوه رشد کلیه ها تأثیر گذارند. کلیه نابجا یا اکتوپیک که به عنوان رنال اکتوپین نیز شناخته می شود، یک ناهنجاری مادرزادی در کلیه است که در آن ممکن است یکی از کلیه ها یا هر دوی آن ها در محل طبیعی خود قرار نگرفته باشند. نابجایی کلیه ممکن است در شکل های متفاوتی ظاهر شود. مکان طبیعی کلیه معمولاً نزدیک کمر، درست زیر قفسه سینه در دو طرف ستون فقرات است و هر جا به جایی نسبت به این موقعیت منجر به بیماری کلیه نابجا می شود. در این مقاله به بررسی این بیماری، علائم و روش های درمان آن پرداخته شده است.
در شرایط عادی در دستگاه ادراری چه اتفاقی می افتد؟
دستگاه ادراری، سیستم زهکشی بدن است. این دستگاه شامل دو کلیه، دو حالب، یک مثانه و یک مجرای ادرار است. کلیه های سالم در شبانه روز برای پاکسازی خون کار می کنند. این دو اندام لوبیایی شکل در نزدیکی وسط کمر، درست زیر دنده ها قرار دارند. کلیه ها فیلتر اصلی در بدن ما هستند. آن ها روزانه حدود ۱۵۰ لیتر خون را پاکسازی می کنند و باعث بیرون کشیدن آب و مواد زائد از خون می شوند. در این فرایند یک تا دو لیتر ادرار تشکیل می شود.
ادرار به طور معمول از کلیه ها به سمت مثانه حرکت می کند و از طریق مجرای ادرار خارج می شود. کلیه ها به عنوان یک فیلتر، وظایف زیادی را برای حفظ سلامت انسان برعهده دارند. تعادل مایعات، تعادل سطوح الکترولیت، دفع مواد زائد به شکل ادرار، تنظیم فشار خون و شمارش گلبول های قرمز وقتی کلیه ها آسیب ببینند ممکن است به خوبی انجام نشوند. برخی آسیب ها مشکلات زیادی ایجاد نمی کنند، اما در صورتی که آسیب عمده ای وجود داشته باشد، ممکن است برای درمان به درمان های بیشتر مانند دیالیز نیاز باشد. همان طور که کودک در رحم مادر رشد می کند، ممکن است مشکلاتی در شکل گیری کلیه های او ایجاد شود که یک نمونه از این بیماری های مادرزادی کلیه نابجا است.
میزان همه گیری بیماری کلیه نابجا
چقدر بیماری کلیه نابجا رایج است؟ به علت این که اکثر افرادی که مبتلا به کلیه نابجا هستند، علامتی ندارند دقیقاً نمی توان گفت که چند نفر دارای این بیماری هستند، اما برخی از مشاهدات نشان می دهند که تعداد مبتلایان کلیه نابجا بر اساس نوع آن می تواند متفاوت باشد. نتایج یکی از این مطالعات به شرح زیر است:
- طبیعی و یک کلیه لگنی یک در سه هزار
- اکتوپی متقاطع کلیه یک در هفت هزار
- کلیه سین های نابجا یک در سیزده هزار
- کلیه لگنی تکی یک در بیست و دو هزار
علائم بالینی کلیه نابجا
اغلب بیماران مبتلا به کلیه نابجا هیچ علامتی بروز نمی دهند. آسیب هایی مانند عفونت می توانند باعث تحت تاثیر قرار دادن کلیه های نابجا شده و منجر به درد شکمی شوند. کلیه های نابجا به دلیل محل غیرطبیعی خود در قسمت تحتانی شکم، لگن یا قفسه سینه مستعد آسیب های تروماتیک هستند. کلیه نابجا معمولا هیچ عارضه یا مشکلی را برای سلامتی فرد ایجاد نمی کند و بسیاری از افراد هرگز متوجه ابتلا به این عارضه نمی شوند. این بیماری در طول سونوگرافی جنین- یک آزمایش تصویربرداری که از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از نحوه رشد کودک در رحم استفاده می کند- یا در طی آزمایشات پزشکی که برای بررسی عفونت ادراری انجام می شود، آشکار می شود. اگر چه اکثر افراد مبتلا به کلیه نابجا هیچ علامتی ندارند، اما در شرایطی ممکن است علائمی را به همراه داشته باشند. از رایج ترین علائم این بیماری می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد در ناحیه شکم یا کمر
- تکرر ادرار یا سوزش در هنگام ادرار
- تب هماچوری یا وجود خون در ادرار
- وجود توده در شکم
- فشار خون بالا
علت ایجاد بیماری کلیه نابجا
فرآیند ایجاد کلیه ها در جنین به این صورت است که ابتدا جوانه هایی کوچک در قسمت پایینی شکم، در داخل لگن شروع به رشد می کنند. سپس به آرامی از لگن به سمت موقعیت طبیعی خود حرکت می کنند، اما در بعضی از موارد که در قسمت بعد به آن ها اشاره شده است، ممکن است اختلالاتی در این مسیر ایجاد شود.
- در بعضی از موارد کلیه در لگن نزدیک به مثانه متوقف می شود.
- در حالت دوم کلیه از قسمت پایین شکم به قسمت خیلی بالا در شکم حرکت می کند.
- در حالت دیگر دو کلیه به یکدیگر می پیوندند و هر دو در یک قسمت از بدن قرار می گیرند.
از موارد دیگر می توان به نقص ژنتیکی که باعث ایجاد اختلال ژنتیکی می شود، اشاره کرد.
گاهی اوقات تحت تاثیر عفونت، دارو یا یک بیماری در دوران جنینی ممکن است کلیه نابجا اتفاق بیفتد.
کلیه نابجا باعث چه مشکلاتی برای سلامتی افراد می شود؟
کلیه نابجا معمولاً مشکلات سلامتی یا عوارضی برای بیمار ایجاد نمی کند. اگر چه اکثر مردم با دو کلیه به دنیا می آیند، اما اگر شخصی دچار کلیه نابجا باشد یا حتی یکی از کلیه ها به درستی کار نکنند، کلیه دیگر می تواند وظیفه دو کلیه را انجام دهد و مشکلی برای شخص ایجاد نمی شود، اما در موارد نادر لازم است کلیه نابجا برداشته شود.
در برخی دیگر از موارد ممکن است مشکلاتی برای بیماران مبتلا به کلیه نابجا ایجاد شود؛ از جمله:
- رفلاکس مجرای ادراری (UVR). رفلکس مجرای ادراری وضعیتی است که در آن ادرار از مثانه به سمت یک یا هر دو کلیه جریان پیدا می کند. این اختلال در بعضی از افراد مبتلا به کلیه نابجا می تواند مانع از تخلیه صحیح ادرار از بدن شود.
- عفونت مجرای ادراری. در صورتی که ادرار به آهستگی تخلیه شود یا مسیر خروج آن مسدود شده باشد، باکتری های موجود در ادرار باعث عفونت دستگاه ادراری می شوند.
- سنگ کلیه. سنگ های کلیه که به عنوان سنگ های مجرای ادراری نیز شناخته می شوند از مواد معدنی که معمولاً در ادرار یافت می شوند، مانند کلسیم ایجاد شده و زمانی که تخلیه ادرار کندتر از حد طبیعی باشد احتمال تجمع این مواد معدنی افزایش پیدا کرده و منجر به تشکیل سنگ کلیه می شود.
روش های تشخیص بیماری کلیه نابجا
معمولاً بسیاری از افرادی که به بیماری کلیه نابجا مبتلا هستند، هیچگاه به وجود آن پی نمی برند، مگر اینکه به دلایل دیگری آزمایشاتی انجام دهند یا وجود کلیه نابجا در طی سونوگرافی قبل از تولد تشخیص داده شود.
متخصصان مراقبت های بهداشتی ممکن است از آزمایش های تصویربرداری مجرای ادراری و آزمایش هایی برای تشخیص وجود کلیه نابجا یا رد سایر مشکلات سلامتی استفاده کنند. اگر شخصی به کلیه نابجا مبتلا باشد، اما سایر علائم و مشکلات سلامتی را نداشته باشد، نیازی به آزمایش یا درمان های بیشتر ندارد.
از جمله آزمایش های تصویربرداری که پزشکان برای تشخیص کلیه نابجا استفاده می کنند، عبارتند از:
- سونوگرافی
- سیستواورتروگرام های ادراری
- اسکن رادیونوکلئید
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
آیا می توان از ابتلا به کلیه نابجا جلوگیری کرد؟
خیر. مانند بسیاری از نقایص مادر زادی دیگر، متخصص اورولوژی نمی داند دقیقا چه چیزی باعث ایجاد کلیه نابجا می شود یا چه طور می توان از ایجاد آن جلوگیری کرد.
متخصصان اورولوژی چطور کلیه نابجا را درمان می کنند؟
در بعضی از موارد کلیه نابجا هیچ آسیب و مشکلی برای شخص بیمار ایجاد نمی کند. در این شرایط معمولاً پزشک هیچ راه درمانی را پیشنهاد نمی دهد، اما در موارد دیگر ممکن است شخص دچار انسداد مجرای ادرار یا سایر عوارض احتمالی در دستگاه ادراری شود، در این شرایط ممکن است پزشک انجام جراحی را برای اصلاح این ناهنجاری ها پیشنهاد دهد.