درد های ناشی از سنگ کلیه و راه های مقابله با آن

یکی از اختلالاتی که ممکن است در دستگاه ادراری ایجاد شود، سنگ کلیه یا سنگ سیستم ادراری است.  افراد مبتلا به سنگ کلیه معتقدند که این درد به عنوان یکی از شدیدترین درد های زندگی آن ها بوده است. با تغییراتی که در سبک زندگی افراد ایجاد شده است، شیوع سنگ کلیه رو به افزایش است. در این مقاله سعی شده تا در مورد سنگ کلیه، دردهای ناشی از آن و روش های تشخیص و کاهش درد کلیه توضیحاتی ارائه گردد.

سنگ کلیه چیست؟

 سنگ کلیه به معنای وجود توده های جامد یا کریستالی نامنظم است که می تواند به اندازه یک دانه شن تا اندازه یک توپ گلف باشد. افراد مبتلا به سنگ کلیه ممکن است گاهی اوقات اصلا متوجه حضور سنگ‌ کلیه نشوند. از طرفی، حتی ممکن است سنگ های کوچک، باعث ایجاد درد شدیدی شوند. نوشیدن مایعات می تواند به روند دفع سنگ کلیه کمک کند. دفع سنگ از دستگاه ادراری از چند روز تا چند هفته ممکن است طول بکشد.

سنگ کلیه چقدر شایع است؟

محققان به این نتیجه رسیده اند که از هر ۱۰ نفر، یک نفر در طول زندگی خود دچار سنگ کلیه می شود. سنگ کلیه در کودکان بسیار کمتر از بزرگسالان رخ می دهد، اما دلایل ایجاد آن مشابه بزرگسالان است. احتمال بروز سنگ کلیه در کودکان مبتلا به آسم چهار برابر بیشتر از کودکانی است که آسم ندارند.

علائم بیماری سنگ کلیه

سنگ کلیه تا زمانی که ساکن باشد و حرکتی نداشته باشد یا زمانی که به درون حالب ها- لوله هایی که کلیه‌ ها و مثانه را به هم متصل می کند- نرود، هیچ گونه علامتی ایجاد نمی کند. در صورتی که این سنگ ها در حالب ها گیر کند، ممکن است جریان ادرار را مسدود کرده و باعث تورم کلیه و اسپاسم حالب شود که می تواند بسیار دردناک باشد. در این مرحله است که سنگ کلیه می تواند باعث علامت و نشانه های زیر شود:

• درد شدید در پهلو، پشت و زیر دنده ها
• درد شدیدی که به قسمت تحتانی شکم و کشاله ران می رسد.
• دردی که به صورت نوسانی در شکم ایجاد می ‌شود.
• درد یا احساس سوزش ادرار

علاوه بر علائم ذکر شده در قسمت قبل، در شرایطی ممکن است علائم زیر نیز بروز پیدا کند:

• ادرار صورتی، قرمز یا قهوه ای رنگ
• ادرار کدر یا بدبو
• نیاز مداوم به ادرار کردن، دفع ادرار بیش از حد معمول یا ادرار کردن با مقادیر کم
• تهوع و استفراغ
• تب و لرز شدید در صورت وجود عفونت

نکاتی درباره درد سنگ کلیه

درد، شایع ‌ترین علامت سنگ کلیه است. درد سنگ کلیه می تواند درد بسیار آزار دهنده ای باشد، به گونه ای که بسیاری از زنان درد ناشی از دفع سنگ کلیه را بدتر از زایمان توصیف می کنند.

میزان درد در افراد مختلف، متفاوت است. اگر سنگ هنگام ‌حرکت در مجاری ادراری باعث انسداد نشود، ممکن است فرد دردی را تجربه نکند. ناحیه درد ممکن است در نزدیکی کلیه ها یا در زیر شکم باشد. لازم به ذکر است دردی که ناشی از سنگ کلیه است، دچار تغییراتی می شود، یعنی مکان درد ممکن است در شکم تغییر کند. علت این امر حرکت سنگ در دستگاه ادراری است.

چرا دفع سنگ کلیه می تواند بسیار دردناک باشد؟

همان طور که در قسمت های قبلی به این موضوع اشاره شد، سیستم مجاری ادراری از کلیه ها، دو حالب و مثانه تشکیل می ‌شود. حالب، لوله کوچکی است که ادرار را از کلیه به مثانه منتقل می کند. دفع سنگ در واقع به معنای گذر سنگ از کلیه به وسیله حالب به سمت مثانه است. زمانی که سنگ از کلیه به سمت مثانه عبور می کند، به علت حساسیت بسیار زیاد کلیه در آن درد شدیدی ایجاد می شود. هنگامی که یک سنگ جریان ادرار عبوری از طریق دستگاه ادراری را مسدود می کند، ادراری که پشت آن است، می تواند به کلیه ها فشار وارد کند و در نتیجه باعث درد شود.

از آن جایی که بافت اطراف کلیه توسط رشته های عصبی به نام کپسول احاطه شده است، این درد به شدت احساس می شود. زمانی که ادرار در در حالب گیر می افتد، کپسول متورم و منبسط می شود. تورم این رشته های عصبی باعث ایجاد سیگنال هایی می شود که توسط مغز به عنوان درد شدید تفسیر می شود.

با ورود سنگ ها به حالب به سمت پایین درد زیادی ایجاد می شود، زیرا حالب در حال تلاش برای دفع سنگ، دچار اسپاسم می شود. علاوه بر این، حالب حاوی اعصابی است که سیگنال های درد را به  مغز ارسال می کند.

چه چیزی باعث می شود که برخی از سنگ های کلیه بسیار دردناک تر از سایرین باشند؟

اندازه سنگ ها می توانند از یک دانه شن تا اندازه یک نخود یا حتی به اندازه یک توپ پینگ پنگ تغییر کند. بر اساس نتایجی که پزشکان به دست آورده ‌اند، احتمال دفع سنگ های بزرگ تر، کمتر است. بنابراین این گونه سنگ ها مجرای ادراری را مسدود می کنند و بسیار دردناک هستند.  البته بر اساس تحقیقات دیگر، اندازه سنگ لزوماً متناسب با درجه درد نیست، زیرا ممکن است سنگ بزرگی در کلیه باقی بماند و انسداد یا دردی ایجاد نکند. در برخی موارد سنگ های کوچک نیز بدون ایجاد انسداد به راحتی دفع می ‌شوند. از سوی دیگر، ممکن است سنگ کوچکی در مجرای ادرار فردی باعث درد قابل توجهی شود.

روش تشخیص سنگ کلیه

اگر متخصص اورولوژی در تهران یا دیگر شهرها به سنگ کلیه مشکوک باشد، ممکن است آزمایش ها و روش های تشخیصی زیر را پیشنهاد کند:

• آزمایش خون. در آزمایش خون ممکن است کلسیم یا اسید اوریک بیش از حد در خون مشاهده شود. نتایج آزمایش خون به طور کلی به تشخیص سلامت کلیه ها کمک می کند و در بعضی از شرایط ممکن است پزشک را به بررسی سایر شرایط وادار کند.
• آزمایش ادرار. در آزمایش ادرار مشخص می شود که آیا مواد معدنی سنگ ساز بیش از حد در ادرار وجود دارد یا خیر. در این آزمایش ممکن است پزشک معالج از بیمار بخواهد که دو بار آزمایش ادرار را در دو روز متوالی انجام دهد.
• تصویربرداری. با استفاده از تصویربرداری می توان سنگ کلیه را در دستگاه ادراری مشاهده کرد. توموگرافی کامپیوتری (CT)، ممکن است حتی سنگ ریزه ها را نیز نشان دهد. از اشعه ایکس کمتر برای بررسی شکم استفاده می شود، زیرا ممکن است این نوع آزمایش تصویربرداری سنگ های کوچک کلیه را نشان ندهد.
• آنالیز سنگ های عبور داده شده. در بعضی از شرایط، ممکن است از بیمار خواسته شود تا در یک صافی ادرار کند تا سنگ هایی که دفع می شود را مورد تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی قرار دهند. با استفاده از این اطلاعات پزشک می ‌تواند علت ایجاد سنگ کلیه را مشخص کرده و برنامه ‌ای برای جلوگیری از بروز سنگ کلیه در آینده ارائه دهد.

چگونه می توان درد سنگ کلیه را تسکین داد؟

هنگامی که درد در اثر سنگ کلیه اتفاق می ‌افتد، ممکن است به قدری شدید باشد که بسیاری از بیماران مجبور شوند برای درمان فوری به نزدیک ترین اورژانس مراجعه کنند. عموماً یک دوز واحد از داروی ضد درد، برای کاهش درد به مدت طولانی کافیست و در این مدت سنگ فرصت عبور پیدا می کند. بر اساس برخی از مطالعات، دارو های ضد التهابی غیر استروئیدی، دارو های مسکن خفیف، با عوارض جانبی کم نیز می‌ توانند باعث تسکین درد حاصل از سنگ کلیه شوند.

درد سنگ کلیه چقدر طول می کشد؟

این موضوع بستگی به مدت زمان عبور سنگ دارد. برخی از پزشکان معتقدند درد سنگ کلیه بر اساس اندازه و مکان سنگ، ممکن است چند روز تا چند هفته طول بکشد تا زمانی که سنگ عبور کند. پزشکان می توانند از اسکن های تصویربرداری برای مشاهده حرکت سنگ استفاده کنند، اما پیش بینی بازه زمانی برای عبور دشوار است. خوشبختانه در صورت لزوم درمان‌ هایی برای برداشتن سنگ وجود دارد.

سخن نهایی

وجود درد در کمر یا پهلو، خون در ادرار، حالت تهوع یا استفراغ می تواند از علائم سنگ کلیه محسوب شود. بیشتر سنگ های کلیه به اندازه یک نخود هستند، اما می توانند به اندازه یک دانه شن یا به بزرگی یک توپ گلف نیز باشند. سنگ های کوچک به راحتی می توانند از دستگاه ادراری عبور کنند اما ممکن است برای سنگ های بزرگ تر نیاز به انجام جراحی باشد. دفع سنگ های کلیه با دردهای شدیدی نیز همراه است.