ارتباط باورنکردنی رنگ ادرار و سلامتی شما!!

مقدمه

رنگ ادرار عادی از زرد کم رنگ تا پر رنگ است  که نتیجه ی یک رنگدانه به نام اوروکروم و میزان غلظت آن در ادرار است. رنگدانه ها و ترکیبات دیگر در برخی غذاها و داروها می توانند رنگ ادرار را تغییر دهند. چغندر، انواع توت ها و لوبیا از مواد غذایی هستند که به احتمال زیاد بر روی رنگ ادرار اثر می گذارد. بسیاری از داروهای بدون نسخه و تجویزی، رنگ هایی مانند قرمز، زرد یا سبز به ادرار میدهند.

یک رنگ ادرار غیرعادی می تواند نشانه ای از بیماری باشد. به عنوان مثال، ادرار قرمز متمایل به قهوه ای یک مشخصه شناسایی پورفیری(یک اختلال نادر و ارثی از گلبول های قرمز) است.

علائم

رنگ ادرار عادی بسته به میزان آب نوشیدن شما متفاوت است. نوشیدن آب رنگدانه های زرد را در ادرار رقیق می کند، بنابراین با نوشیدن بیشتر مایعات ادرار شما روشن تر میشود. هنگامی که کمتر می نوشید، غلظت رنگ بیشتر می شود.

اما ادرار می تواند رنگ ها را به مراتب فراتر از آنچه طبیعی است، از جمله قرمز، آبی، سبز، قهوه ای مایل به سفید و سفید ابری تبدیل کند.

ادرار “طبیعی” چه رنگی است؟

رنگ ادرار هر فردی در حالت طبیعی خود متفاوت است اما همه آنها باید در یک طیف زرد رنگ مشخصی قرار گیرند.

مقدار آبی که شما می نوشید در رنگ ادرار از زرد کم رنگ تا کهربایی تیره تأثیر دارد. افرادی که آب بیشتری می نوشند و آبرسانی لازم را برای بدن انجام می دهند، اغلب در مقایسه با افرادی که کمتر آب می نوشند، ادرار کم رنگ تر و رقیق تری را خواهند داشت.

در صورتی که رنگ ادرار شما خارج از این طیف زرد رنگ قرار دارد – مثلا ادرار تیره یا قهوه ای رنگ – شما باید به پزشک مراجعه نمایید. به علاوه در صورتی که رنگ ادرار شما قرمز، آبی یا سبز است باید به پزشک مراجعه کنید.

چه عواملی باعث تغییر رنگ ادرار می شود؟

همانگونه که پیش تر ذکر شد، رنگ ادرار شما در وهله اول با توجه به میزان آبی که شما می نوشید تعیین می شود. هنگامی که شما مقدار زیادی آب بنوشید، ادرار شما تا حدی کم رنگ می شود و تقریباً به نظر شفاف می رشد. در مقابل هرچه مقدار آب کمتری بنوشید، ادرار شما تیره تر خواهد بود.

رژیم غذایی، ویتامین ها و مواد معدنی

رژیم غذایی نیز می تواند یک عامل تغییر رنگ ادرار باشد. رنگ غذاهای طبیعی (مانند انواع توت ها و چغندرها) می تواند با رنگدانه ادرار تعامل داشته باشد و رنگ دیگری را ایجاد نماید. غذاهای سنگین فرآوری شده می توانند حاوی مقادیر زیادی رنگ مصنوعی غذایی باشند. این رنگ با رنگدانه ادرار نیز در تعامل خواهد بود.

ویتامین های گروه B مانند ریبوفلاوین (B-2) و کوبالامین (B-12) نیز معروف هستند که رنگ ادرار فلورسنت زرد-سبز را ایجاد می کنند. در صورتی که مکمل یا مولتی ویتامین مصرف می کنید، این می توانند دلیلی برای رنگ روشن ادرار شما باشد.

بتاکاروتن بیش از حد یا ویتامین C ممکن است منجر به رنگ زرد تیره یا نارنجی ادرار شود. بتاکاروتن در غذاهای زرد و نارنجی مانند هویج و سیب زمینی شیرین وجود دارند و در بدن به ویتامین A تبدیل می شوند.

علاوه بر مرکبات، ویتامین C در غذاهایی مانند گوجه فرنگی، توت فرنگی و کلم بروکلی نیز یافت می شود.

ورزش

اگر پس از یک تمرین ورزشی به اندازه مناسب به بدن آب نرسانید، می تواند منجر به کم آبی و ادرار تیره شود. ورزش سنگین بدون آبرسانی مناسب می تواند موجب آسیب عضلات گردد.

این امر می تواند منجر به دردهای شدید عضلانی به همراه ادرار به رنگ چای یا کوکاکولا شود. در صورتی که با این مشکل رو به رو شدید، سریعا به دنبال فوریت های پزشکی باشید.

داروها

داروهای تجویزی و داروهای بدون نسخه نیز می توانند موجب روشن یا واضح تر شدن ادرار شما شوند. این داروها شامل آنتی بیوتیک ها، ملین ها و داروهای شیمی درمانی خاصی است که برای درمان سرطان استفاده می شوند.

برای مثال، یک عارضه جانبی داروی فنازوپیریدین (پیریدیم) که برای درمان ناراحتی های مرتبط با عفونت ادراری (UTIs) استفاده می شود، رنگ نارنجی ادرار است.

سایر داروها مانند ریفامپین نیز ممکن است سبب نارنجی رنگ شدن ادرار شوند.

شرایط پزشکی

تغییر رنگ ادرار شما می تواند نشانه یک مشکل در عملکرد کلیه، کبد یا مثانه باشد. اگر ادرار شما کدر و تیره باشد یا بوی شدیدی ایجاد کند، این امکان وجود دارد که دچار عفونت مثانه یا کلیه شده باشید.

این امر به خصوص در شرایطی که علائم عفونت ها را مانند درد هنگام ادرار کردن، تب، استفراغ یا کمردرد داشته باشید صدق می کند.

بارداری

ادرار زرد روشن می تواند نشانه اولیه بارداری باشد. با این حال، هیچ مطالعه و تحقیق معتبری برای اثبات این ادعا وجود ندارد.

فاکتورهای خطر برای رنگ غیر طبیعی ادرار چیست؟

سن و جنسیت شما می تواند خطر ابتلا به شرایطی که می تواند بر رنگ ادرار شما تأثیر بگذارد را ایجاد کند. برای مثال، وجود تومورها در کلیه یا مثانه در افراد مسن رایج است. خونریزی مجاری ادراری معمولاً با مشکلات کلیه یا مثانه همراه می شود.

مشکلات جدی تر مانند سرطان نیز می تواند موجب خونریزی و ادرار صورتی یا قرمز رنگ شود. در صورت مشاهده خون در ادرار خود، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید تا بتواند به سرعت علت آن را تشخیص دهد.

بیش از 60 درصد خانم ها حداقل یک بار در طول عمر خود، UTI را تجربه می کنند. این عفونت ممکن است با خونریزی مجاری ادراری همراه باشد که رنگ ادرار را تغییر می دهد. به علاوه مردان نیز ممکن است به دلیل بزرگ شدن غده پروستات، ادرار خونین را تجربه کنند.

خونریزی مجاری ادرار در کودکان رایج نیست، با این حال برخی از اختلالات نادر ممکن است باعث ایجاد خون در ادرار در کودکان شود. این اختلالات شامل پورپورا Henoch-Schonlein، سندرم اورمیک همولیتیک و تومور ویلمز می باشد.

درست مانند بزرگسالان،  وجود هرگونه خونریزی مجاری ادراری در کودکان غیر طبیعی تلقی می شود و باید فوراً به پزشک مراجعه شود.

چگونه رنگ ادرار غیر طبیعی تشخیص داده می شود؟

در صورت مشاهده هرگونه وضعیت غیرطبیعی در رنگ ادرار، باید به پزشک مراجعه نمایید. پس از تعیین قرار ملاقات خود با پزشک، جزئیاتی را که می تواند به پزشکتان در تشخیص مشکل کمک کند را یادداشت کنید.

برای یادداشت برداری موارد زیر را در نظر بگیرید:

• چه زمانی برای اولین بار متوجه این تغییر شدید؟
• اخیراً رژیم غذایی شما شامل چه مواردی بوده است؟
• چه نوع داروها یا مکمل هایی را مصرف کرده اید؟
• آیا شما درگیر فعالیت های بدنی شدید هستید؟
• آیا تغییراتی در الگوی خواب شما ایجاد شده است؟
• آیا عملکرد روده شما طبیعی بوده است؟
• آیا بر روی بدن خود بثوراتی دارید؟
• آیا اخیراً سردرد داشته اید؟
• آیا در دید خود به مشکلی برخوردید؟
• آیا شما کاهش وزن غیر قابل توضیح داشته اید؟
• آیا سابقه مصرف سیگار دارید؟
• آیا تغییری در عادت ادراری شما ایجاد شده است؟

در هنگام ملاقات با پزشک خود، آنها درباره تاریخچه سلامتی شما صحبت می کنند و معاینه فیزیکی را انجام می دهند. با توجه به ارزیابی آنها، پزشک ممکن است آزمایش ادرار یا آزمایش خون را تجویز کند.

آزمایش ادرار می تواند تعداد گلبول های قرمز را بررسی کند، میزان پروتئین ادرار شما را ارزیابی کند و مشخص کند چه موادی در دفع ادرار وجود دارد. همچنین ممکن است ادرار شما از نظر باکتری های عفونی بررسی گردد. در صورت وجود نشانه های عفونت، ممکن است کشت ادرار تجویز شود.

آزمایش خون می تواند عملکرد کلیه و سطح آنزیم های کبدی را تعیین کند. این نتایج ممکن است سرنخی برای دلیل تغییر رنگ ادرار شما بدهند.

رنگ ادرار غیر طبیعی چگونه درمان می شود؟

با توجه به تشخیصی که پزشک از آزمایشات شما می دهد گزینه های درمانی می توانند متفاوت باشند. اگر تشخیص پزشک این باشد که کم آبی بدن دلیل رنگ تیره ادرار شما است، مطمئنا به شما توصیه می کند که مایعات بیشتری را به رژیم غذایی خود اضافه کنید.

رنگ ادرار شما باید طی چند روز به رنگ زرد معمولی خود بازگردد. اگر شرایط و وضعیت پزشکی زمینه ای را پزشک تشخیص دهد، با توجه به آن شرایط، معالجه را شروع می کند.

پیام بدن از رنگ غیر طبیعی ادرار چیست؟

در صورتی که ادرار شما به رنگ زرد تیره درآمده است، این می تواند روش بدن شما برای آگاه کردن شما در مورد این مسئله باشد که باید آب بیشتری بنوشید. ممکن است این تغییر رنگ در اثر کمبود آب بدن ایجاد شده باشد، بنابراین آب بنوشید.

این که آیا شما در دفتر کار هستید، در سالن بدنسازی تمرین می کنید، یا در ساحل آفتاب می گیرید، این بسیار حائز اهمیت است که میزان آب لازم را به بدن برسانید.

در صورتی که شما از دارویی استفاده می کنید که باعث تغییر رنگ ادرار شود، به احتمال زیاد این تغییر بی ضرر است. باید مصرف دارو را تحت نظر پزشک خود ادامه دهید، مگر اینکه پزشک به شما توصیه دیگری کرده باشد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم

در صورتی که خون قابل مشاهده در ادرار دیدید به پزشک مراجعه کنید. خون در ادرار در عفونت های دستگاه ادراری و سنگ کلیه رایج است. این مشکلات معمولا باعث درد می شوند. خونریزی بدون درد ممکن است نشانه یک مشکل جدی مانند سرطان باشد.

اگر ادرار تیره یا نارنجی باشدبه خصوص اگر مدفوع شما کمرنگ و رنگ پوست و چشم زرد دارید  ممکن است  دچار آسیب به کبد شده باشید.

علل

رنگ ادرار اغلب ناشی از داروها، غذاهای خاص یا رنگهای غذایی است. در برخی موارد، تغییرات در رنگ ادرار باعث ایجاد مشکلات خاصی برای سلامتی می شود.

رنگها در اینجا تقریبی هستند، زیرا آنچه در شخصی ممکن است مثل قرمز به نظر رسد ممکن است در  شخص دیگری مانند نارنجی باشد.

ادرار قرمز یا صورتی

علیرغم ظاهر هشدار دهنده، ادرار قرمز لزوما خطرناک نیست. ادرار قرمز یا صورتی می تواند توسط موارد زیر رخ دهد:

1. خون. فاکتورهایی که می توانند باعث خونریزی ادراری (هماچوری) شوند عبارتند از: عفونت های دستگاه ادراری، پروستات بزرگ، تومورهای سرطانی و غیر سرطانی، کیست های کلیه، سنگ کلیه یا مثانه.
2. خوراکی ها. چغندر، تمشک و می توانند باعث قرمزی یا صورتی شدن ادرار شود.
3. داروها. ریفامپین (Rifadin، Rimactane)، یک آنتی بیوتیک است که اغلب برای درمان بیماری سل استفاده می شود، می تواند ادراری نارنجی یا قرمز رنگ را به وجود آورد.

ادرار نارنجی

ادرار نارنجی می تواند از:

1. داروها. داروهایی که می توانند ادراری نارنجی ایجاد کنند مثل داروهای ضد التهاب سولفاسالازین (Azulfidine) ؛ فنازوپیریدین (پیریدیم) و برخی از مشتقات و برخی داروهای شیمی درمانی.
2. شرایط پزشکی. در برخی موارد، ادرار نارنجی می تواند بیماری کبد یا مجرای صفراوی را نشان دهد، به خصوص اگر مدفوع کم رنگ نیز داشته باشید. از دست دادن آب بدن، که می تواند ادرار را متمرکز کرده و رنگ آن را غلیظ تر کند نیز میتواند باعث نارنجی شدن ادرار شود.

ادرار آبی یا سبز

ادرار آبی یا سبز می تواند ناشی از:

1. رنگ ها. برخی رنگهای غذایی سبب ادرار سبز میشود. رنگهایی که برای برخی از آزمایشات کلیوی و عملکرد مثانه مورد استفاده قرار می گیرد، ادرار را آبی می کند.
2. داروها .تعدادی از داروها ادرار آبی یا سبز ایجاد میکنند، از جمله آمیتریپتیلین، ایندومتاسین (Indocin، Tivorbex) و پروپوفول (Diprivan).
3. شرایط پزشکی. افزایش کلسیم خوش خیم خانوادگی، یک اختلال ارثی نادر است که گاهی اوقات به نام سندرم پوشک آبی شناخته می شود، زیرا کودکان مبتلا به این اختلال دارای ادرار آبی هستند. ادرار سبز گاهی در طی عفونت های دستگاه ادراری ناشی از باکتری سودوموناس رخ می دهد.

ادرار تیره قهوه ای یا کولا رنگی

ادرار قهوه ای می تواند از:

1. غذا. خوردن مقدار زیادی لوبیا فووا، یا آلوئه می تواند ادرار تیره و قهوه ای ایجاد کند.
2. داروها. تعدادی از داروها می توانند ادرار را تیره تر کنند، از جمله داروهای ضد مالاریا کلروکین و پریموکین، آنتی بیوتیک مترونیدازول (Flagyl) و نیتروفورانتوئین (Furadantin)، ملین های حاوی cascara یا سننا، و متوکاربامول.
3. شرایط پزشکی. برخی از اختلالات کبدی و کلیوی و برخی از عفونت های دستگاه ادراری می توانند باعث قهوه ای شدن ادرار شود.
4. ورزش شدید .آسیب عضلانی از ورزش شدید می تواند سبب بروز آسیب های ادرار و کلیه شود و باعث تیره شدن رنگ ادرار شود.

ادرار ابری یا تیره

عفونت دستگاه ادراری و سنگ کلیه باعث ایجاد ادرار ابری رنگ می شود.

عوامل خطر (ریسک فاکتورها)

ادرار رنگی که نتیجه غذاها یا داروها نیست، می تواند ناشی از یک وضعیت پزشکی باشد که بر روی رنگ ادرار تأثیر می گذارد. فاکتورهایی که شما را در معرض خطر بیماری های پزشکی قرار میدهد عبارتند از:

• سن. تومور مثانه و کلیه، که می تواند خون را در ادرار ایجاد کند، در افراد مسن بیشتر است. مردان بالای 50 سال به علت غده پروستات بزرگ، گاهی اوقات خونریزی ادرار دارند.
• سابقه خانوادگی. سابقه خانوادگی بیماری های کلیوی یا سنگ کلیه باعث می شود که این مشکلات را بیشتر تجربه کنید. هر دو می توانند خون را در ادرار ایجاد کنند.
• تمرین های ورزشی سنگین. دونده ها بیشتر در معرض خطر هستند، اما هر کسی که به شدت تمرین می کند، ممکن است خونریزی ادراری داشته باشد.

تشخیص

پزشک علاوه بر گرفتن یک تاریخچه پزشکی کامل و انجام یک معاینه فیزیکی ممکن است آزمایش های تشخیصی خاصی را پیشنهاد کند، از جمله:

• آزمایش ادرار. پزشک شما از آزمایشات ادرار برای بررسی گلبولهای قرمز، سطح بالای پروتئین و مواد معدنی دفع شده در ادرار استفاده می کند که ممکن است نشانه مشکلات کلیه یا دستگاه ادراری باشد. نمونه ای از ادرار نیز احتمالا برای باکتری هایی که باعث عفونت می شوند بررسی می شود.
• آزمایش خون. بعضی از آزمایشات خون سطح کراتینین و نیتروژن اوره خون را اندازه گیری می کند. پزشک شما همچنین ممکن است نمونه خون را برای سطح بالای آنزیم های کبدی و برای شرایطی مانند دیابت بررسی کند.

درمان

در صورتی که نیاز به درمان داشته باشید درمان به شرایط ایجاد کننده ی تغییر رنگ ادرار بستگی دارد و پزشک شما متناسب با تشخیصی که میدهد درمان هایی را برای شما انتخاب میکند.

منبع:

https://www.healthline.com/health/bright-yellow-urine#outlook

 www.mayoclinic.org