تعریف:

ریفلاکس مثانه به حالب  به جریان غیر طبیعی ادرار از مثانه به بالا و حالب(لوله های اتصال دهنده ی کلیه ها به مثانه) گفته میشود است . به طور معمول ادرار تنها یکطرفه و از سمت کلیه ها به مثانه تخلیه میشود.

ریفلاکس مثانه به حالب معمولا در نوزادان و کودکان تشخیص داده میشود. این اختلال اگر درمان نشود، خطر ابتلا به عفونت های دستگاه ادراری را افزایش میدهد، که می تواند منجر به صدمه به کلیه شود.

ریفلاکس مثانه به حالب می تواند اولیه یا ثانویه باشد. کودکان مبتلا به ریفلاکس اولیه با یک نقص در دریچه  ای که به طور معمول مانع  از حرکت جریان از مثانه به حالب میشود به دنیا می آیند. ریفلاکس مثانه به حالب ثانویه به دلیل نقص در عملکرد دستگاه ادراری که اغلب ناشی از  عفونت است ایجاد می شود.

ریفلاکس مثانه به حالب اولیه کودکان ممکن است شدیدتر شود. درمان  شامل دارو یا عمل جراحی، با هدف جلوگیری از آسیب کلیوی میباشد.

علائم:

عفونت دستگاه ادراری معمولا در افراد مبتلا به ریفلاکس مثانه به حالب رخ می دهد. عفونت دستگاه ادراری (UTI) همیشه باعث علائم و نشانه های قابل توجه نمیشود، اگر چه بیشتر افراد دارای برخی علائم میشوند.از قبیل:

  • نیاز مداوم به ادرار کردن فوری
  • احساس سوزش هنگام دفع ادرار
  • دفع مقدار کمی از ادرار در هر نوبت
  • وجود خون در ادرار (هماچوری) یا ادرار کدر
  • تب
  • درد در پهلو یا شکم
  • تاخیر در ادرار کردن یا نگه داشتن ادرار برای جلوگیری از احساس سوزش

تشخیص عفونت دستگاه ادراری در کودکانی که تنها نشانه ها و علائم غیر اختصاصی را دارند ممکن است دشوار باشد. علائم و نشانه های عفونت دستگاه ادراری  در نوزادان ممکن است شامل:

  • تب با علت ناشناخته
  • اسهال
  • فقدان اشتها
  • بی قراری

اگر فرزند شما بزرگ تر شود و ریفلاکس او درمان نشود میتواند علائم زیر را داشته باشد:

  • شب ادراری
  • یبوست
  • فشار خون بالا
  • دفع پروتئین از ادرار
  • نارسایی کلیه

نشانه دیگری از ریفلاکس مثانه به حالب، که ممکن است قبل از تولد توسط سونوگرافی تشخیص داده شود  تورم کلیه یا ساختارهای جمع کننده ی ادرار در یک یا هر دو کلیه (هیدرونفروز) میباشد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورتی که فرزندتان هرکدام از علائم زیر را دارد به پزشک مراجعه کنید:

  • نیاز مداوم به ادرار کردن فوری
  • احساس سوزش هنگام دفع ادرار
  • درد شکم یا پهلو
  • تاخیر در ادرار کردن

در مورد تب با پزشک خود تماس بگیرید اگر کودک شما:

زیر 3 ماه سن دارد و تب بالاتر از 38 درجه دارد

3 ماه یا بزرگتر است و تب بالاتر از 38.9 درجه بدون علت خاص (مثلا واکسیناسیون اخیر) دارد.

علاوه بر این اگر نوزاد شما دارای علائم و نشانه های زیر است بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید :

  • تغییر در اشتها
  • تغییرات در خلق و خوی. مثل بی قراری و آرام نگرفتن
  • اسهال.
  • استفراغ.

علل:

سیستم ادراری شامل کلیه ها، حالب، مثانه و مجرای ادرار است. همه نقش مهمی در از بین بردن مواد زائد از بدن ایفا میکنند.

کلیه ها، یک جفت  اندام لوبیایی شکل در پشت قسمت فوقانی شکم هستند که زباله ها را فیلتر و به حفظ تعادل آب و الکترولیت ها ( مواد معدنی،  سدیم، کلسیم و پتاسیم) در بدن شما کمک میکنند.

لوله ای به نام میزنای(حالب) ادرار را  از کلیه ها  به مثانه حمل میکند.

ریفلاکس مثانه به حالب می تواند به دو صورت اولیه و ثانویه رخ دهد:

ریفلاکس مثانه به حالب اولیه. علت این مورد نقص مادرزادی در دریچه های بین مثانه و حالب است که به طور معمول از برگشت ادرار از مثانه به حالب جلوگیری میکند و در صورت اختلال داشتن اجازه ی برگشت ادرار را میدهد.

با رشد و تکامل فرزند شما ممکن و رشد حالب این اختلال برطرف شود. علت رخداد این نقص ممکن است ژنتیکی باشد.

ریفلاکس مثانه به حالب ثانویه. علت این فرم انسداد و یا نقص در سیستم ادراری است. انسداد معمولا از عفونت ادراری مکرر ناشی میشود، که ممکن است باعث تورم حالب شود.

عوامل خطرساز:

عوامل خطر برای ریفلاکس مثانه به حالب عبارتند از:

نژاد. به نظر می رسد کودکان سفید پوست بیشتر در معرض خطر ریفلاکس مثانه به حالب باشند.

جنسیت. به طور کلی، دختران دو برابر نسبت به پسران خطر ابتلا به این بیماری را دارند. استثنای این مورد در زمان تولد است که در پسران شایع تر است.

سن. نوزادان و کودکان زیر 1 سال  به احتمال بسیشتری به ریفلاکس مثانه به حالب دچار میشوند تا کودکان بزرگتر

سابقه خانوادگی. در خانواده هایی که سابقه ی ریفلاکس ادراری وجود دارد در فرزندان بعدی ریسک ابتلا بالاتر میباشد.

در صورتی که یکی از فرزندانتان مبتلا به ریفلاکس ادراری میباشد سایر فرزندانتان را برای غربالگری به نزد پزشک ببرید.

عوارض:

صدمه به کلیه ها نگرانی اصلی در  ریفلاکس مثانه به حالب است. هرچه ریفلاکس شدید تر ، احتمال عوارض جدی تر بیشتر.

عوارض ممکن است شامل:

آسیب کلیوی. عفونت ادراری درمان نشده می تواند به اسکار(آسیب) کلیه بیانجامد

فشار خون بالا . از آنجا که کلیه حذف مواد زائد از جریان خون را برعهده دارد، آسیب به کلیه ها و تجمع حاصل از ضایعات می تواند فشار خون شما را بالا می برد.

نارسایی کلیه. آسیب کلیوی میتواند منجر به نارسایی کلیوی شود.که میتواند حاد یا مزمن باشد.

آماده شدن برای ملاقات پزشک

اگر کودک شما علائم و نشانه هایی  مانند درد یا سوزش در هنگام دفع ادرار و یا تب با علت ناشناخته دارد به پزشک مراجعه کنید.

در اینجا اطلاعاتی وجود دارد که شما را برای این ملاقات آماده میکند.

سوالاتی که میتوانید در این زمینه از پزشک بپرسید:

  1. چه چیزی به احتمال زیاد باعث علائم و نشانه های فرزندم شده است؟
  2. آیا این یک عفونت کلیه یا مثانه است ؟
  3. چه علل احتمالی دیگری برای رخداد این علائم وجود دارد؟
  4. چه نوع آزمایش هایی فرزند من باید انجام دهد؟
  5. چقدر احتمال دارد که وضعیت کودک من بدون درمان بهبود یابد؟
  6. فواید و خطرات درمان توصیه شده در مورد کودک من چه هستند؟
  7. آیا فرزند من در معرض خطر عوارض ریفلاکس است؟
  8. چه اقداماتی را برای کاهش خطر ابتلای فرزند من از عفونت های دستگاه ادراری توصیه میکنید؟
  9. آیا بچه های دیگر در معرض خطر این وضعیت هستند؟

در صورتی که هر سوال دیگری دارید حتما از پزشک بپرسید.

سوالاتی که ممکن است پزشک از شما بپرسد:

  1. اولین بار چه زمانی متوجه علائم فرزند خود شدید ؟
  2. این علائم مداوم بوده و یا گاه به گاه بوده است؟
  3. شدت علائم فرزند شما چه میزان بوده است؟
  4. چه مواردی باعث بهبود علائم فرزند شما میشود؟
  5. چه مواردی باعث تشدید علائم فرزند شما میشود؟
  6. آیا کسی در خانواده شما سابقه ریفلاکس مثانه به حالب را داشته است؟
  7. آیا فرزند شما هر گونه اختلال در رشد داشته است؟
  8. چه آنتی بیوتیک هایی برای عفونت های دیگر کودکتان تجویز شده است؟

آزمایشات و تشخیص:

آزمایش ادرار می تواند نشان دهد که آیا فرزند شما دارای عفونت ادراری هست و یا خیر. سایر آزمایشات لازم برای تعیین حضور ریفلاکس مثانه به حالب عبارتند از:

سونوگرافی کلیه و مثانه. سونوگرافی می تواند ناهنجاری های ساختاری را تشخیص دهد.

سیستو یورتروگرام در حین ادرار کردن (VCUG):در این روش ماده ی حاجب به مثانه وارد میشود و در حین ادرار کردن عکس برداری میشود و بازگشت ماده ی حاجب به حالب مشخص میشود.

اسکن هسته ای.مشابه VCUG  میباشد.با این تفاوت که از رادیوایزوتوپ استفاده میشود.

درجه بندی وضعیت

پزشکان درجه ریفلاکس مثانه به حالب  را براساس بازگشت ادرار تقسیم بندی میکنند. در خفیف ترین حالت ادرار به سمت بالا برمیگردد و موارد بسیار شدید تورم شدید کلیه (هیدرونفروز) و پیچ خوردگی حالب را خواهیم داشت .

درمان:

گزینه های درمانی برای ریفلاکس مثانه به حالب به شدت بیماری بستگی دارد. کودکان با موارد خفیف ریفلاکس مثانه به حالب اولیه ممکن است در نهایت بهبودی حاصل شود.پزشک ممکن است گزینه ی صبر کردن ومشاهده وضعیت را پیشنهاد کند.

برای ریفلاکس مثانه به حالب شدید، گزینه های درمان عبارتند از:

داروها

عفونت ادراری نیاز به درمان فوری با آنتی بیوتیک دارد تا کلیه ها از عفونت حفظ شوند.

در حالاتی پزشک ممکن است مصرف طولانی مدت آنتی بیوتیک را تجویز کند تا هم کلیه ها از آسیب مصون باشند و هم با رشد حالب کم کم ریفلاکس کاهش یابد.

عمل جراحی

برای ترمیم دریچه ی بین مثانه و حالب ضروری است.

تغییر در سبک زندگی

عفونت های دستگاه ادراری می تواند دردناک باشد و شما می توانید گام هایی را برای رسیدن به کاهش ناراحتی کودک خود بردارید از قبیل:

  • کودک خود را تشویق به نوشیدن مایعات فراوان به ویژه آب کنید.
  • اجتناب از نوشیدنی ها و نوشابه های حاوی کافئین زیرا می توانند مثانه را تحریک کرده و موجب تشدید نیاز مکرر و یا فوری به ادرار کردن باشند.
  • استفاده از یک پتوی گرم میتواند فشار مثانه را کم کند.