در این نوشته می خوانید:
این روزها بانوان با یک‌سری مشکلات همچون افتادگی مثانه دسته و پنچه نرم می‌کنند که اگر به‌خوبی به این عارضه رسیدگی نشود، بیماری‌های جدی‌تری به وجود خواهند آمد. دلایل متعددی برای این عارضه وجود دارند که هر کدام می‌بایست به نحوی تحت درمان قرار گیرند تا بیماری افتادگی مثانه درمان شود. افتادگی مثانه چیست؟ چه دلیلی منجر به افتادگی مثانه خواهد شد؟ چگونه باید افتادگی مثانه را برطرف کرد؟ افتادگی مثانه با چه علائمی همراه است؟
افتادگی مثانه (سیستوسل) چیست؟
افتادگی مثانه به معنای سقوط و عدم تحکم مثانه بوده و ممکن است به‌دلیل ضعف عضلات مثانه رخ دهد. این بیماری معمولا در زنان پس از سنین بالغی مانند یائسگی رخ خواهد داد. تحت شرایط عادی مثانه به کمک عضلات و یک‌سری بافت‌های حمایت‌کننده در بخش انتهایی لگن در جای خود قرار می‌گیرد؛ زمانی که این بافت‌ها به حالت کشیده درآیند یا قدرت کافی نداشته باشند، مثانه می‌تواند حالت افتادگی به خود گیرد و در بانوان به سمت واژن هدایت شود که به این عارضه سیستوسل گویند. در موارد بسیار مهم افتادگی مثانه در قسمت دهانه واژن رخ می‌دهد و حتی گاهی اوقات از دهانه واژن نیز خارج می‌شود. این بیماری در بسیاری از بانوان شایع بوده می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد؛ اما قابل درمان خواهد بود.
افتادگی مثانه (سیستوسل) چیست؟
علائم افتادگی مثانه
گاهی اوقات افتادگی مثانه هیچ‌گونه علائم واضحی را از خود نشان نمی‌دهد؛ اما از سری علائم آن می‌توان به مواد زیر اشاره‌ای کرد.
- حالت بیرون‌زدگی و یک توده از واژن
- احساس عدم کنترل کامل بر ادرار و ناتوانی در نگهداشتن آن
- عفونت‌های متکرر مجاری ادراری
- وجود درد هنگام برقراری رابطه نزدیکی
- احساس وجود فشار در واژن و لگن
- منقبض شدن واژن
- وجود درد در ناحیه پایینی کمر
- وجود ادرار هنگام برقراری نزدیکی
- احساس وجود فشار زیاد در قسمت لگن هنگام عطسه، سرفه، بالا رفتن از پله، زور زدن و…
- داشتن فوریت ادراری، بی‌اختیاری در ادرار، وجود عارضه ریزش ادرار هنگام عطسه یا سرفه
اما هنگامی که افتادگی مثانه شدید باشد بیمار در هنگام ادرار کردن می‌بایست در ابتدا از زور زدن زیاد استفاده کند، احساس تخلیه ناقص مثانه، احساس باقی ماندن ادرار در مثانه و تکرر ادرار از سری علائمی هستند که هنگامی که بیمار سرپا بوده بیشتر دیده می‌شوند.
علائم افتادگی مثانه
علل افتادگی مثانه
بیماری افتادگی مثانه می‌تواند به‌دلیل وجود عوامل مختلفی رخ دهد. از جمله علل احتمالی افتادگی مثانه می توان به موارد زیر اشاره کرد.
ضعف عضلات مثانه: ضعف عضلات پشتی مثانه، معمولا در اثر فشار طولانی مدت بر این عضلات ناشی از بارداری، زایمان، تنش و وزن بالا، می‌تواند به افتادگی مثانه منجر شود.
ضعف عضلات و بافت‌های حمایتی: ضعف و کاهش قدرت عضلات و بافت‌های حمایتی مثانه، از جمله لیگامانت‌ها (باندهای بافتی که مثانه را در موقعیت صحیح نگه می‌دارند) و توراسوسپینال، می‌تواند باعث افتادگی مثانه شود.
تغییرات هورمونی: در بعضی از موارد، تغییرات هورمونی مرتبط با بیماری‌هایی مانند یائسگی و کمبود استروژن (در زنان) نیز می‌تواند موجب بروز ضعف در عضلات مثانه و افتادگی آن شود.
عوامل وراثتی: برخی از افتادگی‌های مثانه به عوامل وراثتی نیز بازمی‌گردند، که در این مورد نقش ژنتیک در تحکیم عضلات و بافت‌های حمایتی مثانه تاثیرگذار است.
عوامل دیگر: مصرف طولانی مدت سیگار، انجام کارهای سنگین روی مثانه، عفونت‌های مکرر مجاری ادرار، چاقی، تنش شدید در ناحیه پلویی و استرس می‌توانند عوامل دیگری باشند که به افتادگی مثانه منجر خواهند شد.
انواع افتادگی مثانه
افتادگی مثانه یا تخمدان به‌صورت کلی به سه نوع افتادگی مثانه درونی، افتادگی مثانه متوسط و افتادگی مثانه کامل تقسیم می‌شود. هر یک از این افتادگی‌ها به شرح زیر هستند.
افتادگی مثانه درونی (Cystocele)
این نوع افتادگی مثانه زمانی رخ می‌دهد که بلند شدن و ضعف عضلات مثانه باعث سقوط مثانه به سمت جلو شود. در این حالت، علائم این نوع عارضه را می‌توان به این صورت بیان کرد: قسمتی از مثانه به سمت می‌رود، به‌گونه‌ای که به نظر می‌رسد مثانه به داخل واژن راه پیدا کرده است، تحریک زودرس ادرار، ناتوانی در کنترل ادرار و عفونت‌های مجاری ادراری.
افتادگی مثانه شدید (Urethrocele)
در این حالت، قسمت فوقانی مجاری ادراری به سمت پایین کشیده شده و خروج آن از سطح واژن می‌پیچد. این نوع افتادگی مثانه ممکن است ناشی از تضعیف لگن باشد که می‌تواند به علائمی مانند ناتوانی در تخلیه کامل ادرار و اختلال در جریان ادرار منجر شود.
افتادگی مثانه کامل (Complete Prolapse)
در افتادگی مثانه کامل، مثانه تحت تاثیر ضعف عضلات به‌طور قطعی از واژن بیرون می‌آید. این حالت بسیار نادر بوده و نیازمند درمان جراحی فوری است.
از این نوع افتادگی‌ها با افتادگی نوع اول، دوم و سوم یاد می‌کنند.
انواع افتادگی مثانه
راه‌های تشخیص افتادگی مثانه
شناخت و تشخیص بیماری افتادگی مثانه معمولا توسط پزشکان متخصص اورولوژیست یا زنان و زایمان صورت می‌گیرد. از جمله راه‌های شناخت این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
مشاوره پزشکی: در صورت تشخیص احتمالی یا بروز علائم مشکوک به افتادگی مثانه، نخستین قدم مشاوره با پزشک است. پزشک سوابق پزشکی شما را بررسی کرده و سوالاتی را مطرح می‌کند تا درک بهتری از علائم، تاریخچه بیماری و عوامل مرتبط با شما داشته باشد.
معاینه جسمانی: پزشک ممکن است اقدام به انجام معاینه جسمانی کند. این معاینه شامل بررسی وضعیت ظاهری مثانه، واژن و… می‌شود. همچنین، پزشک می‌تواند با استفاده از دستگاه‌های تخصصی، میزان افتادگی مثانه و موقعیت آن را مورد ارزیابی قرار دهد.
آزمایش‌های تکمیلی: در بعضی از موارد، ممکن است پزشک درخواست نماید تا آزمایش‌های تکمیلی مانند سیستوگرافی (X-ray با استفاده از ماده رنگی)، سیستوسکوپی (بررسی داخلی مثانه با استفاده از دستگاه که معمولا از طریق ادرار راه انجام می‌شود) یا اختلالات دیگری را در مجاری ادراری انجام دهید.
آزمایش ادرار و مجاری ادراری: برخی از آزمایش‌های ادرار ممکن است به منظور تشخیص بیشتر در رابطه با عفونت‌ها، نشتی ادرار، عملکرد مثانه و سایر مشکلات مرتبط با مجاری ادراری درخواست شوند.
تشخیص عفونت ادراری: شاید پزشک قصد داشته باشد تا شما را به لحاظ علائم و کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با نحوه تنظیم فوریت تخلیه ادرار و علائم دیگر، در زمره افرادی با مشکلات عفونت ادراری قرار دهد.
اما به‌صورت کلی بیمار از طریق سیستوسکوپی، ام آر آی، سونوگرافی، عکس با اشعه X و ارودینامیک یا نوار مثانه مورد معاینه و بررسی قرار می‌گیرد.
درمان افتادگی مثانه
درمان بیماری افتادگی مثانه به‌صورتی است که به نوع و شدت بیماری، عوامل خطر، علائم و نیازهای هر فرد بستگی دارد. راه‌های درمانی معمول برای افتادگی مثانه به شرح زیر هستند.
تغییرات در سبک زندگی و تمرینات کیگل
تمرینات کیگل که شامل قرار دادن و تقویت عضلات کف لگن می‌شوند، می‌توانند در بهبود علائم افتادگی مثانه موثر باشند. این تمرینات تنش و رهاسازی عضلات کف لگن را در بردارند. پزشک یا متخصص فیزیوتراپی می‌تواند راهنمایی صحیح را ارائه داده و تمرینات کیگل را برای شما تجویز نماید.
استفاده از دستگاه‌های پشتیبانی و بانداژ
استفاده از دستگاه‌ها و بانداژهای پشتیبانی برای تقویت عضلات و استحکام بخشیدن به ارگان‌های پلوپلوی فرج، می‌تواند به کنترل علائم افتادگی مثانه کمک کند.
هورمون تراپی
برخی از زنان ممکن است به علت کاهش هورمون‌های زنانه در سنین یائسگی، نسبت به افتادگی مثانه مستعد باشند. در صورت لزوم، استفاده از تراپی هورمونال می‌تواند در کاهش علائم افتادگی مثانه موثر واقع گردد.
درمان افتادگی مثانه
درمان دارویی
در برخی از موارد، پزشک ممکن است داروهایی را تجویز کند تا علائم مرتبط با افتادگی مثانه را کاهش دهد، از جمله این داروها می‌توان داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی یا داروهای آنتی کولینرژیک را نام برد.
پساری
در این روش یک عدد حلقه پلاستیکی یا یک صفحه توسط پزشک درون واژن قرار می‌گیرد تا از مثانه بیمار حمایت کند. همچنین پزشک به بیمار آموزش می‌دهد که چگونه پساری را از درون واژن خود خارج کرده و مجدد جای‌گذاری نماید. به‌صورت کلی کارایی پساری در کاهش علائم بیماری است؛ اما افتادگی مثانه را دفع نخواهد کرد و بیشتر برای افرادی کاربرد داشته که به علت پیری توانایی انجام عمل جراحی را ندارند.
روش‌‌های جراحی
هنگامی که بیماری علائم بسیار قابل توجه و دردناکی دارد، قطعا برای درمان افتادگی مثانه نیاز به جراحی خواهد داشت. عمدتا عمل‌های جراحی مختص به افتادگی مثانه به‌صورت واژینال هستند؛ که این جراحی شامل جابه‌جا کردن مثانه به حالت سابق خود می‌شود. به عبارتی بافت‌های اضافی حذف شده و ماهیچه‌ها و رباط‌های لگن سفت خواهند شد. گاها پزشک از یک نوع بافت خاص برای ترمیم مثانه استفاده می‌کند. برای مثال اگر بافت‌های واژن نازک باشند آن‌ها را تقویت خواهد کرد.
همچنین در برخی از مواقع پزشک خارج کردن واژن را نیز پیشنهاد می‌دهد. همچنین اگر بیمار قصد بارداری داشته باشد پزشک پیشنهاد خواهد داد تا پایان بارداری و زایمان انجام عمل به تعویق بیفتد. با کمک پساری معمولا علائم افتادگی مثانه کاهش یافته و درد بیمار نیز کم می‌شود. انجام جراحی تا چندین سال مزایای خود را داشته؛ اما در برخی از مواقع بیماری بعد چند سال عود کرده و مجددا به جراحی نیاز خواهد بود.
راه‌های پیشگیری از افتادگی مثانه
شما می‌توانید با مصرف مایعات زیاد از یبوست جلوگیری کنید؛ همچنین رژیم غذایی مملو از فیبر باعث کاهش ایجاد افتادگی مثانه خواهد شد. اگر به یبوست مزمن مبتلا هستید، می‌بایست حتما به پزشک مراجعه کنید. داشتن اضافه وزن از دلایل اصلی افتادگی مثانه به شمار می‌رود؛ به همین علت می‌بایست وزن خود را کاهش دهید. همچنین می‌بایست از انجام ورزش‌های سنگین همچون وزنه‌برداری اجتناب ورزید.
راه‌های پیشگیری از افتادگی مثانه
سوالات متداول
افتادگی مثانه چه عوارضی دارد؟
نشت ادرار، ناراحتی‌ها و بی‌اختیاری‌های فشاری، اختلالات ادراری، خروج ادرار همراه با سرفه و عطسه از جمله عوارض افتادگی مثانه به شمار می‌روند.
بهترین روش برای درمان افتادگی مثانه چیست؟
برای آن‌که راه درمان افتادگی مثانه تشخیص داده شود؛ می‌بایست به درجه و شدت این موضوع توجه داشته باشید. گاها اگر افتادگی خفیف باشد نیازی به هیچ‌گونه درمان خاصی نبوده و تنها با مصرف یک دارو این بیماری برطرف خواهد شد؛ اما اگر میزان افتادگی مثانه شدید بوده بیمار گاها مجبور به انجام جراحی می‌شود که تمامی این موارد توسط پزشک شما قابل تشخیص هستند.
علت اصلی افتادگی مثانه چه چیزی است؟
از اصلی‌ترین دلایل ایجاد افتادگی مثانه می‌توان به انجام زایمان به‌خصوص زایمان طبیعی اشاره کرد، زیرا در زایمان طبیعی تمامی بافت‌ها و ماهیچه‌هایی که از مثانه بانوان محافظت می‌کنند، تحت فشار قرار می‌گیرند و این فشار از تحمل مثانه بیشتر است و در نهایت افتادگی مثانه را به‌دنبال خواهد داشت.
از دیگر دلایل افتادگی مثانه می‌توان به وجود یائسگی در زنان اشاره کرد؛ استروژن نوعی هورمون است که به تقویت ماهیچه‌ها برای حفاظت از مثانه کمک می‌کند؛ بعد از یائسگی این هورمون تولید نمی‌شود و همین موضوع باعث تضعیف مثانه و در نتیجه افتادگی آن خواهد شد. همچنین یبوست طولانی، سرفه‌های بسیار شدید و… از دلایل بروز افتادگی مثانه به شمار می‌روند.
چگونه می‌توان از ایجاد افتادگی مثانه جلوگیری کرد؟
برخی از عوامل خطرناک همچون ورزش بدنی سنگین، وجود اضافه وزن، یبوست طولانی مدت سبب بروز افتادگی مثانه می‌شوند؛ در حالی که بعضی از عوامل خطرناک مانند سابقه خانوادگی یا وراژت قابل کنترل هستند. شما می‌توانید در صورت مشورت با پزشک متخصص، تمامی این عوامل را تحت کنترل قرار دهید. ناگفته نماند که با افزایش سن درصد بروز سیستوسل افزایش خواهد یافت.
سخن پایانی
افتادگی مثانه یکی از عوارض شایعی است که بیشتر در بانوان اتفاق خواهد افتاد. این بیماری نیز به سه نوع تقسیم می‌شود؛ سومین نوع آن که همان افتادگی کامل نام دارد، نیازمند جراحی خواهد بود و بیمار می‌بایست آن را جدی بگیرد. همچنین دلایلی چون انجام ورزش‌های سنگین، داشتن یبوست در طولانی مدت، زایمان طبیعی و… بروز این بیماری را تشدید می‌کنند؛ اما جای هیچ نگرانی نخواهد بود. با پیشرفت علم، راه حل‌های زیادی برای درمان این بیماری روی کار آمده‌اند که آخرین راه برای آن، جراحی است که در موارد بسیار حاد مورد استفاده قرار می‌گیرد. در نتیجه در صورت مواجهه با هر کدام از علائم افتادگی مثانه از جمله تکرر ادرار، تخلیه ناقص مثانه، درد در رابطه جنسی و… به پزشک مراجعه نمایید تا از بروز بیماری‌های دیگر جلوگیری شود.