در این نوشته می خوانید:
سنگ‌های دستگاه ادراری معمولاً در کلیه‌ها تشکیل می‌گردند و در هنگاه عبور از کلیه به مجرای ادراری گیر می‌کنند. این سنگ‌ها که به نام سنگ کلیه نیز شناخته می‌شوند، بسیار دردناک و آزاردهنده هستند و به دلیل وجود انوع مختلفی از آن‌ها، تشخیص دشواری خواهند داشت. از مشکلاتی که سنگ‌های مجاری ادراری ایجاد می‌نمایند علاوه‌بر درد شدید یا کولیک کلیوی، انسداد کلیوی خواهد بود. تشخیص و درمان انواع سنگ‌های مجاری ادرار، به روش‌های متفاوتی انجام می‌گیرد. جهت درمان هر نوع از این سنگ‌ها ابتدا باید نوع سنگ و دلیل تشکیل آن مشخص شود.
انواع سنگ های مجاری ادرار
سنگ‌های مجاری ادرار از مواد معدنی موجود در ادرار ساخته می‌شوند. 85 درصد از این سنگ‌ها از اگزالات کلسیم و مابقی از مواد دیگری تشکیل شده‌اند. اسید اوریک، سیستئین و استروویت از دیگر موادی هستند که در سنگ‌های مجاری ادرار وجود دارند. این سنگ‌ها با توجه به مواد تشکیل‌دهنده در دسته‌های متفاوتی قرار می‌گیرند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- سنگ‌های اگزالات کلسیم: این نوع سنگ‌ها که شایع‌ترین نوع سنگ‌های مجاری ادراری هستند، زمانی تشکیل می‌شوند که کلسیم و اگزالات در ادرار با یکدیگر ترکیب شوند.
- سنگ‌های اسید اوریک: این عارضه زمانی ایجاد می‌شود که اسید اوریک بیشتر از حد مجاز در ادرار موجود باشد، بیماری نقرس یکی از دلایل تشکیل این نوع سنگ‌ها است. افرادی که در رژیم غذایی خود از گوشت قرمز و حبوبات به میزان زیادی استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض تشکیل این نوع سنگ‌ها قرار می‌گیرند.
- سنگ‌های استروویت: عفونت دستگاه ادراری دلیل اصلی تشکیل این نوع سنگ‌ها هستند. معمولاً نوع خاصی از باکتری باعث بروز این اختلال می‌گردد.
- سنگ‌های سیستئین: این نوع سنگ‌ها از نادرترین سنگ‌های مجاری ادراری هستند. تشکیل آن‌ها زمانی اتفاق می‌افتد که کلیه‌ها نتوانند اسیدهای آمینه خاصی را به کمک ادرار جذب کنند. ایجاد این اختلال به عنوان یک عارضه ارثی شناخته شده است.
تمام سنگ‌های مجاری ادراری، از هر نوعی که باشند سبب بروز دردهای شدید و علائم ناراحت‌کننده می‌شوند. بنابراین نحوه تشخیص و درمان این بیماری باید زیر نظر متخصص و به شیوه درستی انجام گیرد.
دلایل تشکیل سنگ های مجاری ادراری
دلایل تشکیل سنگ های مجاری ادراری
ایجاد سنگ‌های مجاری ادراری تحت شرایط مختلفی اتفاق می‌افتد. اغلب این سنگ‌ها زمانی ایجاد می‌شوند که ادرار برای مدت طولانی در مثانه تجمع یابد. همچنین مصرف برخی از داروها یا بیماری‌های خاصی سبب عدم تخلیه کامل ادرار از مثانه می‌گردد و در نتیجه سنگ‌های مجاری ادارار تشکیل می‌شوند. از شایع‌ترین دلایل تشکیل این سنگ‌ها عبارتند از:
- بزرگ شدن غده پروستات: ایجاد سنگ‌های مثانه در مردان، به دلیل هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات یا BPH صورت می‌گیرد. بزرگ شدن پروستات سبب عدم تخلیه کامل مثانه می‌شود و زمینه را برای این بیماری مساعد می‌سازد.
- اعصاب آسیب دیده: اعصاب وظیفه انتقال پیام‌ها را از اندام‌ها به مغز برعهده دارند. با انتقال پیام از مغز به مثانه، عضلات مثانه به سمت سفت شدن یا آزاد شدن هدایت می‌شوند. در صورتی که این اعصاب آسیب ببینند، امکان خالی نشدن کامل مثانه وجود دارد.
- التهاب مثانه: عفونت ادراری یا پرتو درمانی سبب بروز التهاب و ایجاد سنگ‌های مثانه خواهد شد.
- افتادگی مثانه: در برخی از بانوان پس از زایمان بیماری به نام «سیستوسل» بروز می‌یابد. این بیماری دیواره‌های مثانه را ضعیف می‌نماید و سبب می‌گردد این دیواره‌ها روی واژن بیفتند و مانع از جریان ادراری شوند.
- دیورتیکول مثانه: برخی از افراد از بدو تولد و برخی در اثر بیماری یا بزرگ شدن مثانه، در دیواره‌های مثانه خود کیسه‌هایی حباب مانند به نام «دیورتیکول» دارند. این وضعیت نیز عدم تخلیه کامل ادرار را به همراه خواهد داشت.
- سنگ کلیه: سنگ‌های کوچک کلیه ممکن است به داخل مثانه منتقل شده و در صورت خارج نشدن به سنگ مثانه تبدیل شوند.
- عفونت ادراری: عفونت‌های ادراری مکرر سیستم ادراری را تضعیف کرده و زمینه را برای تشکیل این نوع سنگ‌ها فراهم می‌آورند.
- رژیم غذایی: مصرف زیاد پروتئین و عدم نوشیدن آب کافی زمینه را برای تشکیل سنگ‌های مجاری ادرار هموار می‌سازند. همچنین غذاهای حاوی نمک فراوان، کلسیم و اگزالات نیز این عارضه را تشدید می‌کنند.
علائم وجود سنگ های مجاری ادراری
علائم وجود سنگ های مجاری ادراری
برخی از سنگ‌های مجاری ادراری علی‌الخصوص اگر سنگ‌های ریزی باشند، علائم و نشانه‌ای از خود بروز نمی‌دهند. معمولاً سنگ‌های ریز در هنگام تخلیه ادرار دفع می‌شوند؛ اما وجود سنگ‌های بزرگ‌تر همواره با علائم و نشانه‌هایی همراه است. این علائم عبارتند از:
- درد در ناحیه تحتانی شکم؛ این نشانه اغلب در صورت وجود سنگ‌های مثانه بروز می‌یابد. اگر سنگ ناحیه حالب یا لگن، کلیه و لولههای تخلیه کلیه را مسدود کند این درد ایجاد می‌شود.
- کمر درد یا قولنج کلیوی، که در ناحیه بین دندهها و لگن در یک طرف ایجاد شده و سراسر شکم را درگیر می‌کند. قولنج کلیوی معمولاً با دردی متناوب و آزاردهنده همراه است که به‌تدریج افزایش و کاهش می‌یابد. این درد ممکن است به سمت کشاله ران، بیضه‌ها و واژن نیز کشیده شود.
- احساس تهوع و استفراغ
- انسداد مسیرهای ادراری و مشکل در تخلیه ادرار
- تعریق، تب و لرز
- تکرر ادرار یا سوزش و درد در هنگام تخلیه ادرار
- ادرار کدر و بد بو
- تورم شکمی
- وجود خون، سنگ یا تکه سنگ در ادرار
روش های تشخیص بیماری سنگ مجرای ادرار
متخصصان معمولاً با انجام معاینات اولیه در ناحیه زیر شکم، بزرگ شدن مثانه را تشخیص می‌دهند. گاهی یافته‌های اولیه در معاینات به اندازه کافی دقیق هستند و متخصص آزمایش اضافه‌ای را پیشنهاد نمی‌دهد؛ اما با این حال در برخی از بیماران به دلیل داشتن دردهای بسیار شدید در نواحی مختلف، متخصص اقدام به بررسی‌های دقیقتری می‌کند.
آنالیز شیمیایی ادرار
تست ادرار به متخصص کمک می‌کند تا عفونت دستگاه ادراری را تشخیص دهد. در این فرآیند وجود خون، باکتری و املاح در ادرار مورد بررسی قرار می‌گیرند.
سونوگرافی
رایج‌ترین راه حل تشخیص سنگ کلیه، انجام سونوگرافی خواهد بود. در این روش انسداد کلیه و برخی از سنگ‌های مثانه قابل رؤیت هستند. با وجود گستردگی روش سونوگرافی در تشخیص سنگ کلیه، این روش نمی‌تواند وجود سنگ‌های مجاری ادرار را تشخیص دهد.
تصویر برداری به روش اشعه ایکس
تصویربرداری با کمک اشعه ایکس از حالب، کلیه‌ها و مثانه در تشخیص وجود سنگ در مجرای ادرار به متخصص کمک می‌نماید. با این روش تنها سنگ‌های کلسیومی قابل تشخیص هستند. در این روش میزان عبور سنگ از حالب نیز مشخص می‌شود.