رژیم غذایی برای مبتلایان به سنگ کلیه: غذاهایی که باید بخورید و اجتناب کنید

سنگ کلیه رسوبات کوچک و سختی است که در کلیه ها و مجاری ادراری تشکیل می شود. سنگ کلیه به چند طریق شکل می گیرد. آنها در صورت کاهش ادرار یا افزایش برخی از مواد مانند مواد معدنی و نمک ایجاد می شوند. کلسیم می تواند در ادرار با مواد شیمیایی مانند اگزالات یا فسفر ترکیب شود. تشکیل سنگ کلیه در صورتی رخ می دهد که غلظت این مواد چنان باشد که جامد شوند. همچنین سنگ کلیه ممکن است در اثر ایجاد اسید اوریک تشکیل شود. ایجاد اسید اوریک به دلیل متابولیسم پروتئین است. طراحی دستگاه ادراری به گونه ای نیست که قادر به بیرون راندن مواد جامد باشد، بنابراین جای تعجب ندارد که خارج کردن سنگ کلیه از آن بسیار دردناک است. خوشبختانه، تغییر در رژیم غذایی می تواند به جلوگیری از تشکیل آنها کمک کند.

صبحانه مناسب برای سنگ کلیه

سنگ کلیه یکی از مشکلات شایع در دستگاه ادراری است که می‌تواند باعث درد شدید و مشکلات فراوانی شود. تغذیه مناسب نقش مهمی در کاهش احتمال تشکیل سنگ کلیه و حتی کمک به دفع آن‌ها دارد. صبحانه مناسب برای سنگ کلیه می‌تواند تأثیر بسزایی در سلامت کلیه‌ها داشته باشد و به بهبود وضعیت فرد کمک کند. در ادامه به بررسی مواد غذایی مفید و مضر برای بیماران مبتلا به سنگ کلیه می‌پردازیم تا بدانیم برای دفع سنگ کلیه چه بخوریم و چه نخوریم.

بهترین برنامه غذایی برای بیماران مبتلا به سنگ کلیه

برای افرادی که به سنگ کلیه مبتلا هستند، یک برنامه غذایی مناسب نه‌تنها می‌تواند به کاهش احتمال بروز سنگ‌های جدید کمک کند، بلکه به دفع سنگ‌های موجود نیز یاری می‌رساند. در ادامه لیستی از مواد غذایی مناسب برای صبحانه ارائه شده است که می‌تواند به بیماران مبتلا به سنگ کلیه کمک کند:

• مصرف مایعات: نوشیدن آب کافی در صبحانه اهمیت بسیاری دارد. آب به دفع سنگ‌های کلیه کمک کرده و تشکیل سنگ‌های جدید را کاهش می‌دهد. اگر سنگ کلیه دارید، حتماً باید روزانه حداقل 8 لیوان آب بنوشید.
• جو دوسر: یکی از بهترین گزینه‌های صبحانه برای افراد مبتلا به سنگ کلیه، جو دوسر است. این ماده غذایی سرشار از فیبر است و می‌تواند به عملکرد بهتر کلیه‌ها کمک کند. مصرف آن با مقدار کمی عسل یا میوه‌های کم اگزالات، مثل سیب یا گلابی، می‌تواند مفید باشد.
• نان سبوس‌دار: نان‌های سبوس‌دار به دلیل فیبر بالای خود می‌توانند در تغذیه مناسب برای درمان سنگ کلیه موثر باشند. این نوع نان‌ها به بهبود فرآیند گوارش و کاهش احتمال تشکیل سنگ کلیه کمک می‌کنند.
• ماست کم‌چرب: ماست کم‌چرب و بدون قند یکی از گزینه‌های مفید برای غذای مفید برای سنگ کلیه است. این نوع ماست، به‌ویژه اگر همراه با میوه‌های تازه مصرف شود، می‌تواند به بهبود عملکرد کلیه‌ها و کاهش احتمال تشکیل سنگ کمک کند.
• تخم مرغ آب‌پز: تخم مرغ آب‌پز یک منبع غنی از پروتئین است که بدون افزایش بار سنگین بر روی کلیه‌ها، می‌تواند به تأمین انرژی لازم بدن کمک کند.

اگر سنگ کلیه دارید این مواد غذایی را مصرف کنید

یکی از سوالات مهم در ذهن افرادی که با مشکل سنگ کلیه روبه‌رو هستند این است که برای دفع سنگ کلیه چه بخوریم؟ صبحانه یک وعده غذایی مهم است که می‌تواند در طول روز به سلامت کلیه‌ها کمک کند. در ادامه چند پیشنهاد غذایی مناسب برای صبحانه آورده شده است:

• آب لیمو: افزودن چند قطره آب لیمو به آب صبحگاهی می‌تواند به کاهش خطر تشکیل سنگ کلیه کمک کند. لیمو حاوی سیترات است که مانع از تشکیل سنگ‌های کلسیمی می‌شود.
• مغزهای کم‌اگزالات: برخی از مغزها مانند بادام و فندق مقدار کمی اگزالات دارند و می‌توانند به‌عنوان یک میان‌وعده در صبحانه مصرف شوند.
• آب سبزیجات: نوشیدن آب سبزیجاتی مانند آب کرفس یا خیار به هیدراته شدن بدن کمک می‌کند و از تجمع مواد معدنی در کلیه‌ها جلوگیری می‌کند.

بنابراین یک صبحانه مناسب برای سنگ کلیه باید شامل مواد غذایی باشد که به دفع سنگ کلیه کمک کرده و از تشکیل سنگ‌های جدید جلوگیری کند. مصرف آب کافی، استفاده از میوه‌ها و سبزیجات کم‌اگزالات، کاهش مصرف نمک و پروتئین حیوانی و مصرف لبنیات کم‌چرب از جمله راهکارهایی است که می‌تواند به سلامت کلیه‌ها کمک کند. توجه به تغذیه مناسب و داشتن یک برنامه غذایی متعادل می‌تواند باعث کاهش درد و مشکلات ناشی از سنگ کلیه شود و در طولانی مدت به بهبود وضعیت سلامت کلیه‌ها کمک کند.

رژیم غذایی مناسب برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه چیست؟

افراد برای جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه یا کاهش خطر عود مجدد آن باید نوشیدن مقدار زیادی آب، محدود کردن مصرف نمک و پروتئین حیوانی و غذاهای حاوی مقادیر زیاد اگزالات و در نهایت دریافت کلسیم کافی را در دستور کار خود قرار دهند.

در حقیقت، از آنجا که سنگ کلیه به دلیل ایجاد چندین ماده معدنی مختلف در بدن تشکیل می شوند، هیچ برنامه غذایی واحدی برای جلوگیری از تشکیل انواع سنگ کلیه وجود ندارد. با این حال، بسیاری از متخصصان رژیم غذایی و پزشکان متخصص در بیماری های کلیوی یا نفرولوژیست ها، برای متوقف کردن فشار خون بالا  برای مبتلایان به سنگ کلیه رژیم های غذایی مانند DASH را توصیه می کنند.

این رژیم غذایی توانایی کاهش خطر تشکیل سنگ کلیه، بهبود سایر عناصر سلامت کلی مانند فشار خون پایین و کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی، سکته مغزی و سرطان را دارا است.

افراد در رژیم غذایی DASH به مصرف سبزیجات، میوه ها، غلات سبوس دار و لبنیات کم چرب تشویق می شوند. همچنین میزان مصرف نمک، شکر و گوشت قرمز را محدود می کند.

تغییرات رژیم غذایی به طور عمده بر افراد در معرض انواع سنگ کلیه زیر تأثیر می گذارد:

• سنگ های اگزالات کلسیم
• سنگ های فسفات کلسیم
• سنگ های اسید اوریک
• سنگ های سیستین

افراد دارای سابقه ابتلا به سنگ کلیه یا دارای آن باید با پزشک یا ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود درباره نوع سنگ کلیه صحبت کنند تا از گزینه های موثر رژیم غذایی برخوردار شوند.

مواد غذایی و نوشیدنی های مناسب جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه

در صورتی که می خواهید از تشکیل سنگ کلیه جلوگیری کنید، هر آنچه که می خورید و می نوشید به همان اندازه آنچه که نباید بخورید و بنوشید بسیار حائز اهمیت است. در اینجا چند قانون مهم برای در ذهن نگه داشتن وجود دارد.

هیدراته بمانید

مایعات به ویژه آب، به رقیق کردن مواد شیمیایی تشکیل دهنده سنگ کلیه کمک می کند. بنابراین سعی کنید روزانه حداقل 12 لیوان آب بنوشید.

مصرف مرکبات خود را افزایش دهید

میوه ها از خانواده مرکبات و آب آنها به دلیل حاوی بودن سیترات طبیعی در کاهش و جلوگیری از تشکیل سنگ ها کمک می کنند. منابع خوب مرکبات شامل لیمو، پرتقال و گریپ فروت می شوند.

میوه‌های کم‌اگزالات

سیب، گلابی و موز میوه‌های کم‌اگزالاتی هستند که می‌توانید با خیال راحت مصرف کنید.

سبزیجات کم‌اگزالات

از سبزیجاتی مانند کلم بروکلی، گل کلم و هویج در صبحانه استفاده کنید. این سبزیجات علاوه بر فیبر بالا، کم‌اگزالات نیز هستند و خطر تشکیل سنگ کلیه را کاهش می‌دهند.

کلسیم (ویتامین D) زیاد مصرف کنید

در صورت پایین بودن میزان کلسیم شما، سطح اگزالات می تواند افزایش یابد. کلسیم دریافتی از مواد غذایی بهتر از کلسیم موجود در مکمل ها است، زیرا این عوامل با تشکیل سنگ کلیه در ارتباط هستند. منابع خوب کلسیم شامل شیر، ماست، پنیر و انواع دیگر لبنیات می شود. منابع گیاهی کلسیم شامل حبوبات، توفو کلسیم، سبزیجات سبز تیره، آجیل، مغزها و شیره سیاه است. اگر طعم شیر گاو را دوست ندارید، یا اگر با شما سازگار نیست، شیر بدون لاکتوز، شیر غنی شده با سویا یا شیر بز را امتحان کنید. همچنین اطمینان حاصل کنید که هر روز غذاهای مملو از ویتامین D را در رژیم غذایی خود می گنجانید. ویتامین D به بدن در جذب کلسیم بیشتر کمک می کند. امروزه بسیاری از غذاها با ویتامین D غنی شده اند. همچنین این ویتامین در ماهی های چرب مانند ماهی سالمون، زرده تخم مرغ و پنیر یافت می شود. بنابراین لبنیات کم‌چرب و کم‌نمک می‌توانند به تأمین کلسیم مورد نیاز بدن کمک کنند. کلسیم کافی در رژیم غذایی به کاهش جذب اگزالات و در نتیجه کاهش تشکیل سنگ کلیه کمک می‌کند.

مواد غذایی و نوشیدنی های مضر برای سنگ کلیه

مصرف نمک را محدود کنید

سطح بالای سدیم در بدن، می تواند سبب افزایش سطح کلسیم در ادرار شود. از افزودن نمک به مواد غذایی اجتناب کنید و برچسب های روی غذاهای فرآوری شده را به منظور دریافت میزان سدیم آنها بررسی کنید. فست فود نیز به اندازه مصرف مرتب غذاهای رستوران سرشار از سدیم است. در صورت امکان در هنگام سفارش غذا از بیرون از آنها بخواهید که هیچ نمکی را به آنچه سفارش می دهید اضافه نکنند. همچنین، به محتویات نوشیدنی های خود توجه کنید. برخی از آب میوه های گیاهی نیز از سطح بالای سدیم برخودار هستند.

مصرف پروتئین حیوانی را کاهش دهید

بسیاری از منابع پروتئین مانند گوشت قرمز، مرغ، ماکیان، ماهی و تخم مرغ میزان اسید اوریک شما را افزایش می دهند. خوردن مقادیر زیادی از پروتئین همچنین باعث کاهش ماده شیمیایی سیترات در ادرار می شود. کار سیترات جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه است. سایر گزینه های پروتئین حیوانی شامل quinoa ، توفا (لعاب لوبیا)، هوموس، دانه چیا و ماست یونانی می باشد. از آنجا که پروتئین برای سلامت کلی بدن حائز اهمیت است، درباره میزان مصرف روزانه آن با پزشک خود مشورت کنید.

رژیم غذایی حاوی مقادیر زیاد مواد گیاهی ایده آل است

مواد غذایی حاوی اگزالات را به طور هوشمندانه مصرف کنید. غذاهای سرشار از این ماده شیمیایی ممکن است خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهند. اگر شما پیشتر نیز سنگ کلیه داشته اید، بهتر است اگزالات را از رژیم غذایی خود به طور کامل حذف کنید یا مصرف آن را کاهش دهید. در صورتی که سعی در جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه دارید، با پزشک خود درباره میزان محدودیت مصرف این غذاها مشورت کنید. اگر غذاهای حاوی اگزالات را مصرف می کنید، حتماً باید یک منبع کلسیم را همراه با آن بخورید یا بنوشید. این امر در اتصال اگزالات به کلسیم در هنگام هضم و پیش از آنکه به کلیه های شما برسد، کمک می کند. غذاهای سرشار از اگزالات شامل موارد زیر می شوند:

• شکلات
• چغندر
• آجیل
• چای
• ریواس
• اسفناج
• چارد
• سیب زمینی های شیرین

از نوشیدن نوشابه ها اجتناب کنید

از نوشیدنی های کولا دوری کنید. سطح فسفات نوشابه ها بالا است. فسفات نوع دیگری از مواد شیمیایی است که می تواند باعث ایجاد سنگ کلیه شود.

میزان مصرف قند و شکر مصنوعی را محدود کنید

قندهای مصنوعی، شکر و شربت هایی هستند که به غذاها و نوشیدنی های فرآوری شده اضافه می شوند. ساکارز و فروکتوز می توانند خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهند. به مقدار قند موجود در غذاهای فرآوری شده مانند کیک، نوشیدنی های شیرین و آب میوه ها توجه داشته کنید. سایر نام های قند مصنوعی که شایع است شامل شربت ذرت، فروکتوز تبلور یافته، شهد، نکتار آگاو، شکر قهوه ای و نیشکر می شود.

غذاهای پر اگزالات:

غذاهایی مانند اسفناج، شکلات، مغزها و چای سیاه به دلیل داشتن مقادیر بالای اگزالات می‌توانند تشکیل سنگ کلیه را تسریع کنند. اگر سنگ کلیه دارید، بهتر است مصرف این غذاها را محدود کنید.

نکاتی درباره رژیم غذایی افراد مبتلا به سنگ کلیه

سابقه ابتلا به سنگ کلیه خطر ابتلا مجدد به آن را در افراد افزایش می دهد، مگر اینکه شما به صورت جدی از بروز آنها جلوگیری کنید. جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه به معنی مصرف داروهای تجویزی و مراقبت از آنچه می خورید و می نوشید است.

در صورتی که در حال حاضر سنگ کلیه دارید، پزشک آزمایشاتی را برای تشخیص نوع سنگ شما انجام می دهد. سپس پزشک یک رژیم غذایی خاصی مانند رژیم غذایی DASH را برای شما تجویز می کنند. نکاتی که به شما در جلوگیری از سنگ کلیه کمک می کنند عبارتند از:

• حداقل روزانه دوازده لیوان آب بنوشید
• آب مرکبات مانند آب پرتقال بنوشید
• در هر وعده غذایی، حداقل سه بار در روز، یک غذای سرشار از کلسیم بخورید
• مصرف پروتئین حیوانی را محدود کنید
• از نمک، شکر و محصولات حاوی شربت ذرت فروکتوز کمتر استفاده کنید
• از خوردن مواد غذایی و نوشیدنی های حاوی اگزالات و فسفات بالا پرهیز کنید
• از خوردن یا نوشیدن هر چیزی که باعث کم آبی شما شود، مانند الکل خودداری کنید.

در کل سنگ کلیه را به عنوان یک بیماری دردناک می توان شناخت. خوشبختانه رژیم غذایی یک ابزار مؤثر در مدیریت و جلوگیری از تشکیل سنگ کلیه به حساب می رود. هیدراته ماندن و اجتناب از برخی غذاهای خاص که حاوی نمک و قند زیادی هستند و مصرف کلسیم همراه با غذاهای سرشار از اگزالات، از عناصر مهم رژیم غذایی مناسب برای سنگ کلیه می باشند.